اهمّیّت بکارگیری دانش تجربی در آموزش معماری (نمونه موردی: روند برنامه درس تمرین‌های معماری در دانشگاه فنی و حرفه‌ای قم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران - پردیس هنرهای زیبا

2 دانشیار دانشکدة معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

دانش تجربی برآمده از مشاهدات علمی ـ بویژه در مورد رفتار و ویژگی‌های روانی ـ اجتماعی کاربران ـ هنوز به یک بخش متداول از آموزش معماری تبدیل نشده است. این نوشتار، دو عامل مهم نظری را در این زمینه مورد بررسی قرار داده است: نخست موضوع خلّاقیّت و این تصوّر عام که توسعة معیارها و اطّلاعات تفصیلی در مورد «صورت مسألة» طرّاحی معماری، در برابر آزادی فکر طرّاح، ایجاد مانع می‌کند و دوم، تمرکز بیش از حدّ ادبیات طرّاحی بر محتوای ضمنی تعلیمات و عمل طرّاحی ؛ در مرحلة بعد، در مورد یک دسته از اطّلاعات ـ موضوعات کاربر محور ـ یک پروژة آزمایشی برای نشان دادن قابلیّت تصریح‌پذیری بسیاری از وجوهی که ممکن است جزئی از دانش ضمنی در مورد کاربر در آتلیة طرّاحی دانسته شود، معرّفی و نتایج آن به بحث گذاشته شده است. تحلیل کار انجام شده در جریان نیمسال دوم آموزشی دورة فنّی و حرفه‌ای دانشگاه فنی و حرفه‌ای قم (به عنوان یک پژوهش عملگرا)، موضوع اصلی ارائه شده در این بخش است. روش آموزشی تجربی مزبور نشان داد که توجّه به ماهیت کارکردی اطّلاعات به عنوان «آزمونی» یا «ذهنیت‌دهنده» می‌تواند کلید طرّاحی جدیدی برای محتوا و روش کارگاه‌های آموزش طرّاحی معماری باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Importance of Implementing Empirical Knowledge in Architectural Education: The Case of Technical & Professional University of Qom

چکیده [English]

designing upon knowledge produced by research has always been a matter of challenge among designers and design theorists. Artistic-based design thinking insists on intuition as well as tacit knowledge while scientific-oriented mode of design is conceived as dependent on explicit knowledge. Here two obstacles which prevents design field from fully embracement of experimental and research-based knowledge into design are discussed: first, the idea that vast expansion of design problem makes creativity too restricted. Here some new researches which show contrary results towards this conception are presented and ethical responsibility of the profession for quality of life of users is mentioned. The second matter is usability of explicated knowledge in the design process. For this subject to be studied, after a theoretical review, an experimental design method proposed by the authors is described. What Zeisel (after Krobkin) proposed for kinds of information in the design process is followed in this research. He puts knowledge in two categories upon their usage for the designers so it is not seen as matter of variety of the knowledge itself but as its modes of use: 1. Image information and 2. Test information. Based on an action research method a full-semester program of design studio of first year students was intended to explore that how such kinds of information about real user can be produced and how can be applied in the design process. A four stage program was finally applied: 1. Emergency shelter for one-month staying after earthquake for your family; 2. Personal space for a summer afternoon; 3. A two-person home in an old courtyard and 4. A house for your family. The first three ones were seen as preparatory steps for introduction of various kinds of user needs (physical as well as psychological ones) while the last was intended to be an experiment of Zeisel’s proposal in a semi-real project for students. At first stage students were asked to study their own family attitudes about home-design; this was done via questionnaires and behavioral maps and discussion of results in some studio sessions along with some small-scale design assignment for insertion of the resulted information and criteria for design. In these assignments the main aspect of using information was ‘idea’ one (in terms of Krobkin). For instance the form of living room was to be determined by usual kind of family sittings, their orientation, social connectivity of living room and bedrooms, etc. that all were extracted from behavioral maps or the same matter about entrance that was to be extracted from questionnaires. In the final stage, students were asked to select exactly four criteria from analyzed information for judgment of their final design. These were intended as explicated ‘test’ information (in Krobkin’s terms). The results of qualifying selected criteria and final designs upon these criteria were discussed. The main finding of this study is that Krobkin’s division of information usage is an appropriate tool for research-based design not only in the architectural education, but also in the real design process, as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tacit and explicit knowledge
  • design education
  • psycho-social problems
  • real user
  • test information
  • idea information
آراد، شهرزاد (1390)، بررسی تأثیر رویکرد آموزش اکتشافی در نظام تموزش معماری در دانشگاه­های ایران، مقالة چهارم در مجموعه مقالات چهارمین همایش آموزش معماری: بررسی چالش­ها، جستجوی راهکارها، زمستان 1390، بکوشش: سیّد امیرسعید محمودی، دانشگاه تهران.
اسلامی، سیّدغلامرضا و نقدبیشی، رضا (1390)، رویکردی معرفت­شناسانه به نقش دریافت­های اشراقی در فرآیند طرّاحی، مقالة دوم در مجموعه مقالات چهارمین همایش آموزش معماری: بررسی چالش­ها، جستجوی راهکارها، زمستان 1390، بکوشش: سیّد امیرسعید محمودی، دانشگاه تهران.
آن‍ت‍ون‍ی‍ادس، آن‍ت‍ون‍ی‌ س‍ی‌ (1381)، ب‍وطی‍ق‍ای‌ م‍ع‍م‍اری‌ (آف‍ری‍ن‍ش‌ در م‍ع‍م‍اری‌): ت‍ئ‍وری‌ طراح‍ی، ترجمه: اح‍م‍درض‍ا آی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سروش، ت‍ه‍ران‌.
باقری، حسین و مردمی، کریم (1390)، آموزش خلّاقیّت و جایگاه پژوهش در آن، مقالة پنجم در مجموعه مقالات چهارمین همایش آموزش معماری: بررسی چالش­ها، جستجوی راهکارها، زمستان 1390، بکوشش: سیّد امیرسعید محمودی، دانشگاه تهران.
بل، پ. آ (1379)، تاریخ، فرهنگ و شیوه­های طرّاحی، در آموزش معماران، بکوشش: حسین سلطان­زاده، دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران، 28-13.
حجت، عیسی (1382)، آموزش معماری و بی­ارزشی ارزش­ها، در نشریة هنرهای زیبا، ش14، صص 70-63.
حجت، عیسی (1383)، آموزش خلّاق ـ تجربة 1381، در نشریة هنرهای زیبا، ش18، صص 36-25.
حجّت، عیسی (1389)، مشق معماری، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
دانشگر مقدم، گلرخ (1390)، مسألة طرّاحی: بررسی ابعاد، ویژگی­ها و دامنة آن در فرآیند آموزش معماری، مقالة پانزدهم در مجموعه مقالات چهارمین همایش آموزش معماری: بررسی چالش­ها، جستجوی راهکارها، زمستان 1390، بکوشش: سیّد امیرسعید محمودی، دانشگاه تهران.
درودگر، قاسم (1388)، اصلاح شیوه گزینش دانشجو به منظور ارتقاء کیفیت آموزش معماری: گام­های عملی برای رسیدن به وضعیت مطلوب، در  نشریة هنرهای زیبا ـ معماری و شهرسازی، ش38، صص 36-25.
راپاپورت، اموس (1384)، معنی محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیرکلامی، ترجمه: فرح حبیب، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.
سلطانی آزاد، فرهاد (1388)، تحول آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا، در نشریة تندیس، ش 163، ص 15.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید (1384)،روش های تحقیق در معماری، ترجمه: علیرضا ‌عینی فر، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
لنگ، جان (1381)،آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه : علیرضا ‌عینی فر، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران
محمودی، سیّدامیرسعید (1377)، آموزش روند طراحی معماری بکارگیری استعدادهای نهفته دانشجویان، در هنرهای زیبا، ش4و5 ، صص 81-75.
محمودی، سیّدامیرسعید (1381)، چالش های آموزش طراحی معماری در ایران بررسی دیدگاه اساتید و دانشجویان، در هنرهای زیبا، ش12، صص 79-70.
محمودی، سیّدامیرسعید (1383)، تفکّر در طرّاحی، در هنرهای زیبا، ش20، صص 36-27.
محمودی، سیدامیرسعید (1384)، م‍ج‍م‍وعه‌ م‍ق‍الات‌ دوم‍ی‍ن‌ ه‍م‍ای‍ش‌ آم‍وزش‌ م‍ع‍ماری‌: بررسی چالش‌ها، جستجوی راه‌کارها: ۲۶ آذر ۱۳۸۲، به کوشش امیرسعید محمودی؛ برگزارکنندگان گروه معماری دانشکده‌ هنرهای زیبا و معاونت پژوهشی دانشگاه تهران؛ با همیاری معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی، ن‍گاه‌ امروز‏‫، دان‍ش‍گ‍اه‌ ت‍ه‍ران‌‏‫، تهران.
محمودی، سیّدامیرسعید (1389)، برنامه‌دهی معماری، یک ضرورت برای طراحی، در هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، ش44، صص 85-77.
محمودی، سیدامیرسعید (1390)، مجموعه مقالات سومین همایش آموزش معماری: بررسی چالشها، جستجوی راهکارها پاییز ۱۳۸۷، به کوشش سیدامیرسعید محمودی، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران.
مولانایی، صلاح­الدّین و سلیمانی، سارا، (1390)، روش­ها و رویکردهای نوین تدریس در معماری برپایة الگوها و نظریه­های جدید آموزش، مقالة 24  در مجموعه مقالات چهارمین همایش آموزش معماری: بررسی چالش­ها، جستجوی راهکارها، بکوشش: سیّد امیرسعید محمودی، دانشگاه تهران.
ندیمی، حمید و شریعت­راد، فرهاد (1391)، منابع ایده­پردازی معماری: جستاری در فرآیند ایده­پردازی چند معمار از جامعة حرفه­ای کشور، در هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، دورة 17، ش2، صص 5-14.
ندیمی، حمید، (1375)، آموزش معماری، دیروز و امروز، در فصلنامة پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، ش13 و 14، صص 45-13.
Abel, C (1981), Function of tacit knowing in learning to design, in Design Studies, Vol. 2, No. 4, pp. ????, IPC Business Press.
Carmel-Gilfilen, C & Portillo, M (2010), Developmental trajectories in design thinking: an examination of criteria, in Design Studies, Vol. 31, No. 1, pp. 74-91.
Chen, C (2010), Teaching problem solving and database skills that transfer, in  Journal of Business Research, Vol.63, pp.175–18.
Christiaans, H & van Andel, J(1993), The effects of examples on the use of knowledge in a student design activity: the case of the ‘flying Dutchman’, in Design Studies, Vol.14, No. 1, pp. 58-74.
Collins, H. M (2010), Tacit and explicit knowledge, The University of Chicago Press, Chicago.
Cross, N (2000),Engineering design methods:  strategies for product design, 3rd ed., John Wiley & Sons Ltd., England.
Franz, Jill M (1994), A critical framework for Methodological research in architecture, in  Design Studies, Vol. 15, No. 4, pp.433-47.
Friedman, A (2010), Rethinking Housing Education in Architecture Schools, in Archnet-IJAR, International Journal of Architectural Research,Vol. 4, Issues 2-3, pp.54-60.
Ghirardo, D (2002), The Architecture of Deceit, in What is Architecture edited by: A. Ballantyne, Routledge, London, pp. 63-71.
Goel, V (1994), A comparison of design and non-design problem spaces, in Artificial Intelligence in Engineering, vol.9, pp.53-72.
Heath, T (1984),Method in Architecture, John Wiley & Sons ltd., Norwich, Great Britain.
Hester, Randolph T (1984),Planning Neighborhood Space with People,2nd Edition, Environmental Design Series, Volume3, Van Nostrand Reinhold Company Inc., USA.
Kruger, C & Cross, N (2006), Solution driven versus problem driven design: strategies and outcomes, in Design Studies, Vol. 27, No. 5, pp.53-72.
Kurt, S., (2009), An analytic study on the traditional studio environments and the use of the constructivist studio in the architectural design education, in  Procedia Social and Behavioral Sciences, No.1, pp.401–408.
Lawson, B (2005), How Designers think, Fourth edition, Architectural Press, UK.
McAllister, K (2010), The Design Process—Making it Relevant for Students, in Archnet-IJAR, International Journal of Architectural Research, Volume 4, Issues 2-3, pp.76-89.
Nabih, H. E (2010), Process-Based Learning: Towards Theoretical and Lecture-Based Coursework in Studio Style, in Archnet-IJAR, International Journal of Architectural Research, Volume 4, Issues 2-3, pp.90-106.
Nicol, D & Pilling, S (2000), Changing architectural education: towards a new professionalism, Spon Press, ?????.
 Oh, Y., et al (2012), A theoretical framework of design critiquing in architecture studios, in Design Studies, http://dx.doi.org/10.1016/j.destud.2012.08.004.
Salama, Ashraf (1995), New Trends in Architectural Education: Designing the Design Studio, Tailored Text, Raleigh, North Carolina USA.
Sanoff, H (1999), Community Participation Methods in Design and Planning, Wiley & Sons, Inc.
Scruton. R (1980), the Aesthetics of Architecture, Methuen & Co. Ltd, London.
Visser, W (1992), Designers' activities at three levels: organization, strategies and problem-solving, in Knowledge-Based Systems, Vol. 5, No. 1, pp.92-104.
Ward, A (1996), The Suppression of the Social in Design: Architecture as War, chapter2 in Reconstructing Architecture: Critical Discourses and Social Practices, Edited by: T.A. Dutton and L. Hurst Mann, University of Minnesota Press, Minneapolis, pp. 27-70.
Williams Robinson, J (2001), The Form and Structure of Architectural Knowledge: From Practice to Dicipline, in the discipline of architecture, Piotrowski A.and Williams Robinson J., (eds), University of Minnesota Press, Minneapolis, pp.61-82.
Zeisel, John (2007), Inquiry by Design: Environment/Behavior/Neuroscience in Architecture, Interiors, Landscape, and Planning, W. W. Norton; Revised edition.