نقش معماران و باستان شناسان غربی در مرمت بناهای تاریخی ایران در دورۀ پهلوی اول و دوم (1357-1304)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 پردیس هنر های زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

تا کنون مقالات و کتاب هایی در مورد فعالیت های حفاری باستان شناسان غربی در محوطه های تاریخی ایران، منتشر گردیده است. اما در این پژوهش کوشش می شود، به روش تفسیری-تاریخی و از طریق بررسی داده های اولیه گرد آوری شده شامل: اسناد دولتی منتشر نشده، اساسنامه های انجمن آثار ملی، متون تاریخی، سخنرانی ها و خاطرات افراد انجمن آثار ملی، روزنامه ها و منابع کتابخانه ای، به نقش معماران و باستان شناسان غربی در مرمت بناهای تاریخی در دوره پهلوی (1357- 1304) پرداخته شود. در ابتدا، پس از ذکر مقدمه ای کوتاه در خصوص رویکرد پادشاهان قاجار به آثار و بناهای تاریخی، به چگونگی تشکیل «انجمن آثار ملی» در سال 1301 پرداخته می شود و به علت های دعوت به همکاری معماران و باستان شناسان غربی اشاره می گردد. سپس دامنۀ فعالیت ها و تاثیرات این کارشناسان خارجی بر سیاست های اعمال شدۀ دولت مردان دورۀ پهلوی در خصوص حفاظت و مرمت از بناهای تاریخی ایران بررسی می گردد. با بررسی داده های اولیه که تا کنون مورد بررسی قرار نگرفته اند، این پژوهش به واکاوی نقش کارشناسان غربی در حفاظت یا تخریب بناها و آثار تاریخی در دوران پهلوی می پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of Western Orientalists in restoration of historical buildings during the Pahlavi era, Iran (1925-1979)

نویسندگان [English]

  • Sara Mahdizadeh 1
  • Pirooz Hanachee 2
1 Ferdowsi University of Mashhad
2 University of Tehran
چکیده [English]

In Iran, discourse on cultural heritage politically started to burgeon during the 1930s by efforts of enlightened thinkers (roshanfekran) and Western Orientalists. By the rise of Reza Shah in 1925 and during the Pahlavi epoch (1925-1979), the Western archaeologists or architects were closely engaged in cultural heritage affairs, which effectively manipulated the concept of Iranian nationalism particularly through focusing on the pre-Islamic heritage. While, in a few publications the foreigners’ contribution and the activities of Western archeologists was studied under archaeological light, in this paper,for the first time, the fundamental role of Western Orientalists regarding conservation of architectural heritage will be scrutinised. Thorough applying interpretive-historical research method, and investigating the primary sources, this paper will survey about the role of Western men in built heritage affairs during the Pahlavi era, during the Twentieth Century Iran. To this end, the letters, books, speeches, and unpublished memoirs of either enlightened thinkers or influential members in charge of the National Heritage Society have been referred to, in this study, with careful consideration given to their conflicting viewpoint against the Qajar rulers. Some of these men were: Isa Sedigh (1945-1970s), Arthur Pope (1925-1970s), Andre Godard (1931-1960s) and Asghar Hekmat (1933-1955). Other primary sources benefiting this study include: government documents; legislative documents of the National Heritage Society (NHS); unpublished memos; diaries; archival materials; old newspapers and library sources. These materials have been collected from four major libraries and archives in Iran. These included the the Iranian Cultural Heritage Organization Document Centre in Tehran; the Library and Archive Centre of the University of Tehran; Malek National Library and Museum Institution in Tehran; National Library and Archives of the Islamic Republic of Iran in Tehran; and Organization of Libraries, Museums and Document Centre of Astan Quds Razavi in Mashhad.
At the first stage of this research, the attitudes of the Qajar kings towards historical buildings and heritage will be reviewed. Moreover, the reasons behind the erection of the National Heritage Society and the involvement of Western Orientalists will be explained. At the second stage, the impacts of Western Orientalists on Pahlavi’s policy regarding restoration of historical buildings will be scrutinized. The focus of this paper is to elaborate the involvement of four key people namely: Ernst Herzfeld, André Godard, Arthur Upham Pope and Maxime Siroux. The paper will deal with of how these men were invited by the key members of National Heritage Society (Anjoman-e Asar-e Melli), and how they were involved in restoration projects. This paper will also examine their approach or activities regarding built heritage in Iran that simply slipped into neglect after the Islamic Revolution of 1979. Having studied the under-researched and unpublished materials that have been gathered from the extensive documentary and archival sources, this research aims to illuminate the various aspects of Western orientalist involvement in terms of conservation or destruction of cultural heritage in the Twentieth Century Iran.


Key words: Restoration and conservation, Historical buildings, National Heritage Society, Western Orientalists, Pahlavi era

کلیدواژه‌ها [English]

  • Restoration and conservation
  • Historical buildings
  • National Heritage Society
  • Western Orientalists
  • Pahlavi era
آذرنوش، مسعود (1380)، پ‍ژوهش های باستانشناسی فرانسه در ایران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، تهران.
 آزاد فرا، پژمان ( 1386)، خاطرات اشرف پهلوی، انتشارات به آفرین، تهران.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان(1363)، چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصر الدین شاه، به کوشش ایرج افشار، انتشارات اساطیر، تهران.
افسر،کرامت الله؛ موسوی، احمد (1355)، پاسداری از آثار باستانی در عصر پهلوی، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
بحرالعلومی، حسین (1355)، کارنامه انجمن آثار ملی از آغاز تا 2535 شاهنشاهی 1311، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی (131)، تهران.
پوپ، آرتور (1350)، هنر ایران در گذشته و حال، به قلم دکتر عیسی صدیق، انتشارات مدرسه عالی خدمات جهانگردی و اطلاعات، تهران.
ذکاء، یحیی؛ سمسار، محمد حسن (1376)، تهران در تصویر، جلد دوم، سروش، تهران.
روزنامه اطلاعات، 3  تیر 1306، شماره 262، سال دوم.
روزنامه اطلاعات ،12 مهر 1310، شماره 1432، سال ششم.
روزنامه اطلاعات ، 14 مهر 1311، شماره 1723، سال هفتم.
روزنامه اطلاعات 30  مهر1311 ، شماره 1736، سال هفتم.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ساختمان آرشیو ملی، تهران.
شفا، شجاع الدین (1356)، گاهنامه پنجاه ساله شاهنشاهی:فهرست روز به روز وقایع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران (1299 تا 30 اسفند 1355)، جلد اول تا چهارم، انتشارات سهیل، پاریس.
صدیق، عیسی (1338)، تاریخ فرهنگ ایران از آغاز تا زمان معاصر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
صدیق،عیسی (1352) ، یادگار عمر، جلد چهارم، انتشارات دهخدا، تهران.
صدیق،عیسی(1353)، یادگار عمر،جلد سوم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
صفایی، ابراهیم  (1356)، رضا شاه کبیر و تحولات فرهنگی ایران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
صمدی، یونس (1382)، میراث فرهنگی در حقوق داخلی و بین الملل، جلد اول و دوم، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، تهران.
قلمسیاه، اکبر (1381)، یادنامه استاد کریم پیرنیا ( 1376 -1301( ، بنیاد مرحوم پیرنیا، دانشگاه یزد، یزد.
کیانی، مصطفی  (1383)، معماری دوره پهلوی اول:دگرگونی اندیشه ها، پیدایش و شکل گیری معماری دوره بیست ساله معاصر ایران، موسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر، تهران.
گروت، لیندا؛ وانگ، دیوید (1386)، روش های تحقیق در معماری، ترجمه دکتر علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
مجموعه انتشارات قدیم (1351)، سلسله انتشارات قدیم انجمن آثار ملی(92)،  تهران.
مصطفوی، محمد تقی ( 1334)، تلاش در راه خدمت به آثار ملی و امید به آینده، چاپ بانک ملی ایران، تهران.
مقتدر، غلامحسین (1335)، اسرار تخت جمشید، جلد اول، چاپخانه مجلس، تهران.
معرفت، مینا (1375)، "پیشکسوتانی که به ایران مدرن شکل دادند"، در تهران پایتخت دویست ساله، زیر نظر شهریار عدل و برنارد اورکاد، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، انجمن ایران شناسی فرانسه، صص103-137.
ملک شهیری، صادق (1365)، اشاره ای مختصر بر تحول باستان شناسی در ایران، مجله  اثر، شماره 12،13،14، صص133-160.
موسوی، سیدحسین؛ خانیکی، هادی؛ مسجدجامعی، احمد (1380)، اسنادی از باستان شناسی در ایران (حفریات،عتیقات و بناهای تاریخی) ،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، تهران.
نگهبان، عزت الله (1376)،  مروری بر پنجاه سال باستان شناسی ایران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور،تهران.
 
 
 
Abdi, K (2001), Nationalism, politics, and the development of archaeology in Iran, American journal of archaeology, 105(1): 51-76.
 
Abrahamian, E (1982), Iran Between two Revolutions, Princeton University Press, Princeton, N.J.
 
Ardalan, N (2000), Architecture VII.Pahlavi, After World War II. In E. Yarshater (Ed.), Encyclopedia Iranica (1992-2001), Bibliotheca Persica Press, New York.
 
Avery, P (1965), Modern Iran, Benn, London.
 
Avery, P; Hambly, G ; Melville, C (Eds.). (1991), The Cambridge history of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic (Vol. 7), Cambridge University Press, Cambridge.
 
Bell, J (1999), Doing your Research Project: a guide for first-time researchers in education and social science (3 ed.), Open University Press, Buckingham.
Curzon, G. N (1966), Persia and the Persian question, Frank Cass, London.
 
Grigor, T (2009), Building Iran: modernism, architecture, and national heritage under the Pahlavi monarchs. Periscope Publishing, distributed by Prestel, New York.
 
Grigor, T (2005), Cultivat(ing) modernities : the Society for National Heritage, political propaganda and public architecture in twentieth-century Iran, (Doctoral thesis), Massachusetts Institute of Technology.  
 
Grigor, T (2004), (Re) Framing Rapid Modernities: American Historians of Iranian Architecture, Phyllis Ackerman and Arthur Pope, ARRIS  15, 38-54.
 
Gunter, A. C; Hauser, S. R (Eds.) (2005), Ernst Herzfeld and the Development of Near Eastern Studies, 1900-1950, Brill, Leiden and Boston
Lenczowski, G (1978), Iran under the Pahlavis: Hoover Institution Press, Stanford.
 
Wilber, D. N (1975), Reza Shah Pahlavi: The Resurrection and Reconstruction of Iran, Exposition Press, Hicksville.