ارزیابی و تحلیل کارکردپذیری طرح‌های معماری مسکن در اندازه کوچک* نمونه موردی: مجموعه پنجاه هزار واحدی غدیر مسکن مهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

شناخت و بررسی مسکن منوط به شناسایی و تحلیل عوامل تاثیرگذار بر آن است. برای بررسی مسکن، اصول و معیارهای فراوانی در نظر گرفته می­شود که به جنبه­های کیفی و کمّی مسکن می­پردازند. محققان، اغلب مسکن را در محدوده­ای فراتر از واحد مسکونی، نظیر واحد همسایگی و یا محله مورد بررسی قرار می­دهند. تحقیق حاضر نیز از منظر کارکردپذیری به موضوع مسکن مهر پرداخته و شاخص­های ارزیابی آن را تدوین نموده است. توجه به مساله کارکردپذیری در واحدهای مسکونی مهر که عمدتاَ دارای مساحت کوچکی هستند، در میزان رضایت استفاده­کنندگان بسیار تاثیرگذار است. دامنه این تحقیق، پروژه­های پنجاه هزار واحدی غدیر را شامل می­گردد. در این تحقیق، 10 گونه مختلف آپارتمانی از طریق نظرسنجی از خبرگان معماری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد کارکردپذیری مسکن بیشترین رابطه را با موقعیت قرارگیری فضاهای مختلف و ارتباط بین آنها در پلان دارد که حکایت­گر اهمیت نقش هندسه پلان در تامین کارکردپذیری می­باشد. نکته مهم دیگری که از این پژوهش حاصل شد، اهمیت کارکردپذیری نشیمن و پذیرایی در ارزیابی کل مسکن می­باشد. تحقیق در نهایت، راه­کارهایی را برای ارتقای شاخص­های کارکردپذیری مسکن، نظیر تنظیم نسبت ابعادی فضاها با یکدیگر و چگونگی کاهش فضاهای بلا استفاده ارایه می­دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation and Analysis of the Functionality of Residential Complexes* Case Study: Mehr Housing Scheme (Ghadir Project)

نویسنده [English]

  • Hamid Reza Ansari
چکیده [English]

Decreasing qualitative aspects of residential environments is a real problem in residential complexes of Iran. Thinking about living space is related to different factors. Analyzing the factors that shape residential space, help us to find out a comprehensive knowledge about this type of buildings. There are many principles which used to design residential complexes. Researchers don’t limit their studies about a housing unit. They talk about neighborhood, district, life style, urban space, culture and behavior of inhabitants, access to services and so on. They use qualitative or quantitative methods to analyze. In order to create satisfied environments, planners, designers, and policy makers need to understand the structures that cause residents to feel satisfied with their environments. This article is concentrated on the functionality of residential complexes; especially the complexes which is built through Mehr housing scheme. The article tries to evaluate different indictors that determine functionality of an apartment. Mehr housing scheme is a widespread scheme to provide house for low income people. Though the apartments –which is built through this scheme- are small apartments (about 70 m2). Through this scheme about one million and seven hundred thousand apartments built throughout the country of Iran. The scheme aimed to help the low income people to invest in affordable housing and use low interest bank loans. There are many researches about Mehr housing schema. These researches and articles shows inhabitants are not satisfied qualitative aspects of residential environments. Analyzing and assessment the functionality of residential complexes shows the satisfaction level of inhabitants. Case study of this research is Ghadir project (which has about 50000 apartments), that is built in different cities: Golbahar, Ramshar, Parand, Ramin, Sahand, Hashtgerd, and Pardis (all of them are new towns around the metropolises of Iran). For this project more than 30 types of apartments are designed. This article classified them in 10 classes. We use a questionnaire to ask expert’s view about these plans. The questionnaire contains six parts: functionality of living room, functionality of bed room, functionality of kitchen, functionality of bathroom and WC, functionality of entrance, and the last part is about the totality of apartments. To assess each part we use several indicators. Through the questionnaire eighteen indicators asked from experts designers (Professors and professional architects. Analyzing the questionnaires shows that some of indicators have more correlation with the satisfaction level of inhabitants of the apartments. Geometry of plan (the situation of each space and the relation with other spaces) has highest correlation. Functionality of living room has the second highest correlation with the satisfaction level of inhabitants of the apartments. The other indicator that has high correlation is the situation of bathroom and WC. At the end, this article tries to give us some solutions to elevate each indicator. Forty eight solutions (such as solution that help designers to control dimensions of spaces) are offered for ten principle indicators. They help architects to design residential complexes in which people feels better and be more satisfied.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mehr housing scheme
  • Functionality of housing
  • Evaluation indicators
  • Mass housing
  • level of satisfaction
پژویان، جمشید (1376)، شرایط مسکن فقرا، 16مقاله: مقالات ارایه شده در نخستین همایش تخصصی مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن، صص 34-15.
پورمحمدی، محمدرضا و اسدی، احمد (1393)، ارزیابی پروژه­های مسکن مهر زنجان، نشریه تحقیقاتی علوم کاربردی جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 33، صص 192-171.
حکیمی، هادی، پورمحمدی، محمدرضا، پرهیزکار، اکبر، مشکینی، ابوالفضل، و مهدی پور طاهری (1390)، ارزیابی شاخص­های کمی و کیفی مسکن در سکونتگاه­های غیر رسمی ایران مطالعه موردی جمشید آباد خوی، مجلهجغرافیاوبرنامه­ریزیمحیطی، سال 22 ، شماره پیاپی 44 ، شماره 4، زمستان 1390، صص 210-197.
حیدرآبادی، ابوالقاسم (1380)، بررسی تاثیر جمعیت بر شاخص­های مسکن و درجه رفاه سکونتی خانوارها در بین شهرستان­های استان خراسان، پایان­نامه کارشناسی ارشد جمعیت­شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران.
ربانی، رسول، شاهنوی، مجتبی (1380)، مبانی جامعه شناسی، انتشارات آوای نور، تهران.
رضایی، محمد رضا، کمائی زاده، یعقوب (1391)، ارزیابی میزان رضایت­مندی ساکنان از مجتمع­های مسکن مهر: مطالعه موردی سایت مسکن مهر فاطمیه شهر یزد، فصلنامه مطالعات شهری، شماره پنجم، صص 25-13.
رفیعی، مینو (1382)، اقتصاد مسکن، در مجموعه مقالات آموزشی اقتصاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن، صص 32-9.
زیاری، کرامت ا...، پرهیز، فریاد، مهدنژاد، حافظ، و حسن اشتری (1389)، ارزیابی مسکن گروه­های درآمدی و ارائه برنامه تأمین مسکن اقشارکم­درآمد (نمونه موردی: استان لرستان)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 74، زمستان 1389، صص 21-1.
سازمان ملی زمین و مسکن (1393)، مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن: سند راهبردی و چشم انداز کلان بخش مسکن در افق 1405، وزارت راه و شهرسازی، تهران.
سلطان پناه، هیرش، حسینی، سعید (1391)، کیفیت (QFD) در ارزیابی کیفی پروژه­های ساختمانی: مطالعه موردی پروژه مسکن مهر شهرستان سنندج، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال هفتم، شماره 21، صص 66-55.
عزیزی، محمد مهدی (1383)، جایگاه شاخص های مسکن در فرآیند برنامه­ریزی مسکن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 17 بهار 1383، صص 42-31.
عزیزی، محمد مهدی، ملک محمد نژاد، صارم (1386)، بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع­های مسکونی (متعارف و بلند مرتبه): مطالعه موردی مجتمع­های مسکونی نور سئول و اسکان تهران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 32، زمستان 86، صص 38-27.
عزیزی، محمد مهدی، رحمانی، مهرداد (1393)، ارزیابی کیفیت محیط در مجموعه های مسکونی اقشار کم درآمد: موردپژوهی مجموعه های مسکونی مهر شهر تاکستان، نشریه صفه، سال بیست و چهارم، شماره 64، بهار 93، صص 74-61.
مشکینی، ابوالفضل، الیاس زاده، سید نصرالدین، و الهام ضابطیان (1391)، ارزیابی مکان­یابی پروژه­های مسکن مهر با رویکرد کالبدی – زیست محیطی با استفاده از مدل سلسله مراتبی AHP، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، شماره دوم، بهار 91، صص 70-57.
وزارت راه و شهرسازی، مشاور رهپوساخت شارستان (1392)، ارزیابی طرح مسکن مهر، نشر آذرخش، تهران.
مهندسین مشاور گروه بررسی­های جامع (رجا) (1370)، شاخص های منتخب طرح­ریزی کالبدی: شاخص­های کالبدی مسکن در نقاط شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، تهران.
وورت، ون در، وگان، ون (1392)، معماری کیفیت­گرا: درآمدی بر برنامه­ریزی طراحی و ارزیابی کیفیت عملکردی، ترجمه مهیار باستانی، کتابکده کسری، مشهد.
 
Choguill, Charles L (2007), The search for policies to support sustainable housing, Habitat International , Vol. 31, pp 143-149.
Drakakis-Smith, D (2000), Third World Cities, Routledge Hall & Preiffer, London.
Hillier, B, Leaman, A (1976), Architecture as a discipline, Journal of Architectural Research, Vol. 5, No. 1.
Mills, G, Daniel, G, Larryorr, D, Judie, F, BulBul, K, Michelle, W, and Amy J (2006),  Effects of Housing Vouchers on Welfare Families, Department of Housing and Urban Development, Washington D.C.
Potter, R. B, Lioyd Evans, S (1998), The City in the Developing World, Addison Wesley Longman, Harlow.
World Bank (1992), The Housing Indicators Program, Extensive Survey: Preliminary Result, June 1992 (United Nations Center for Human Settlements & World Bank, World Bank, Washington D.C.).