بازشناسی منزلت مسجد کبود در ساختار شهر تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکدة معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکدة معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

مسجد کبود از آثار ارزشمند تبریز است که از دیرباز جایگاه والایی در میان مردم شهر و رهگذران داشته است. این مسجدعضوی اززنجیرة حیات شهر کهن بوده که بستری را برای مراودات و تعاملات اجتماعی فراهم می‌آورد و در دوران پهلوی باشکل‌گیری تغییرات جدید شهری، این جایگاه دستخوش تغییرات اساسی گشت. هدف از این پژوهش، حصول راه‌کاری در جهت بازیابی منزلت از دست رفتة مسجد کبود در زنجیرة حیات شهری تبریز است؛ از این رو با استفاده از راهبرد تحقیق تفسیری، نقشه‌های تاریخی تبریز و اسناد مرتبط با آن مورد تحلیل قرار گرفته است. مقالة حاضر در ابتدا شناختی از مسجد کبود و ریشه‌های شکل گیری آن ارائه می‌دهد، سپس به تحلیل جایگاه آن در زنجیره و ساختار حیات شهری در ادوار مختلف تاریخی پرداخته و در ادامه با بررسی وضعیت کنونی مسجد کبود در بافت شهر، نارسایی‌های پدید آمده را بیان می‌دارد. سرانجام راه‌کار احیای مطلوب مسجد کبودبا توجه به کیفیت تاریخی شهر و در ارتباط با محور تاریخی- فرهنگی تبریز در آن دیده شد که با ایجاد گشایشی نمادین در پیشگاه مسجد کبود به عنوان فضای شهری، که محل گذار جادة ابریشم بوده، سعی در بازیابی هویت تاریخی مسجد، بافت و شهر تبریز گردد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognition of the Dignity of the Blue Mosque in Tabriz City

نویسندگان [English]

  • Isa hojat 1
  • Peyman Nasirinia 2
1 Professor of School of Architecture, University Collage of Fine Arts, University of Tehran
2 Student of Master of Architecture, School of Architecture, University Collage of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

The Blue Mosque, one of the valuable architectural elements of Tabriz city, known as the Turquoise of Islamic world, has high status among the people of the city, also among domestic and foreign historians and travelers, ever since its establishment. The Blue Mosque has always played a dynamic role in Tabriz’s continuum of urban life and provides a proper setting for social interactions. Up to early in this century, the Blue Mosque, despite numerous damages and demolitions, had its privileged place in the city, until the large-scale interventions, which took place during the First Pahlavi’s era and changed the face of the city forever. These changes created the phenomenon problems associated with the ancient city structure, which unstable the role of many historic elements.The emergence of new urban relations contrasts with the spatial structure of the old city. These new elements, in Iran’s cities, appear different from their true nature, and remain this way until today. This modernization of the cities happened at a time that they did not have the actual conditions of an industrial city or even took the transition phase to modernism or had and understanding of the first principles of this evolution. These changes only imitate the underlying principles of modernization and in practice reject the old continuum of the city. The purpose of this study is to obtain a solution to recover the lost dignity of the Blue Mosque in Tabriz’s urban life and restore its rightful place among the few monuments that have remained; because during the earthquakes and wars, many of the monuments in city have been destroyed which make it necessary to protect the remaining historic elements. Therefore, to achieve this goal, the historic maps and documents of Tabriz city have been analyze, by historic –interpretive methods and by interviewing knowledgeable and expert people. On the other hand, field studies and information gathered from local residents helped to analyze the current situation. This paper, at first provides a comprehensive understanding of the origins of the formation of the Blue Mosque and the reports of the domestic and foreign historians and travelers. Then the position of the Blue Mosque in the continuum of urban life, in different historical periods, based on historical documents and maps will be analyze. Continuing with the analysis of the current situation of the Blue Mosque in its context, the damages and their reasons will be express. Also, by providing the detailed map of the approved plan for the area, the strengths and weaknesses of the project will be discuss in relation to the Blue Mosque. Finally, by analyzing the historical status of the Blue Mosque in the continuum of the old city of Tabriz and the factors which affecting them, it offers the ideal solution for restoring the Blue Mosque with the quality associated with cultural-historical axis where once was the path of the Silk Road. This is an effort in order to recover the historical identity of the mosque, the fabric and the city of Tabriz.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Blue Mosque
  • Tabriz City
  • Silk Road
  • Continuum of the City
  • urban life
 ابن کربلایی تبریزی، حافظ حسین (1383)، روضات الجنان و جنات الجنان، تصحیح جعفر سلطان قرائی، چاپ دوم، انتشارات ستوده، تبریز.
 انصاری، مجتبی و نژاد ابراهیمی، احد (1389)، هندسه و تناسبات در معماری دورةترکمانان قویونلو- مسجد کبود (فیروزة جهان اسلام)، نشریة علوم و فنون، شمارة 129، 45-35.
 پیرنیا، محمدکریم (1387)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، چاپ هشتم، انتشارات سروش دانش، تهران.
 ذکاء، یحیی (1368)، «تبریز» در شهرهای ایران، به کوشش محمد یوسف کیانی، جلد سوم، جهاد دانشگاهی، تهران.
 شرکت عمران و بهسازی آذربایجان (1378)، نوسازی و بهسازی پیرامون مسجد کبود تبریز.http://azoms.ir(دسترسی در 15/2/1393).
 فخاری تهرانی‌، فرهاد و پارسی، فرامرز و بانی‌مسعود، امیر(‌1385‌)‌،بازخوانی نقشه‌های تاریخی شهر تبریز‌، دانشگاه شهید بهشتی و شرکت عمران وبهسازی شهری ایران، تهران.
 کیانی، محمد یوسف (1392)، تاریخ هنر معماری ایران در دورة اسلامی، چاپ پانزدهم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی، تهران.
 مشکور‌،محمدجواد(‌1352‌)‌،تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری‌،شماره 96، سلسله انتشارات آثار ملی‌، تهران.
 نادرمیرزا (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنة تبریز، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، انتشارات ستوده، تبریز.
 نصوح مطراق‌چی(1379)، بیان منازل، ترجمة رحیم رئیس‌نیا، میراث فرهنگی کل کشور، تهران.
 نقش جهان- پارس (1374)، طرح احیای منطقه تاریخی تبریز.
http://www.njp-arch.com(دسترسی در 22/2/1393)