علل عدم تحقق کاربری‌های خدمات عمومی در طرح‌های تفصیلی و ارائه چارچوب پیشنهادی در مواجهه با آسیب‌های عمده ؛مطالعه موردی حوزه جنوب غرب کلانشهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده شهرسازی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

2 استادیار گروه برنامه ریزی و مدیریت شهری، دانشکده شهرسازی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

تحقق کاربری‌های خدمات ‌عمومی، متضمن کیفیت ‌زندگی شهروندان است. ارزیابی کاربری ‌زمین در طرح‌های توسعه‌ شهری نشان از عدم‌ تحقق این کاربری‌ها دارد. هدف مقاله حاضر، کشف علل‌ عمده عدم ‌تحقق این کاربری‌ها و ارائه چارچوب ‌پیشنهادی بمنظور رفع آن‌ها است. عدم ‌تحقق کاربری‌های خدمات ‌عمومی، علیرغم مقدم ‌بودن امر برنامه‌ریزی بر توسعه و تهیه طرح‌های تفصیلی بر بستری خالی، یکی از چالش‌های اساسی در حوزه ‌جنوب ‌غرب مشهد بوده ‌است. بنابراین ابتدا سنجش تحقق این کاربری‌ها با روش‌تحقیق کمّی ‌مقایسه‌ای میان پیشنهادات طرح‌های تفصیلی این حوزه و وضع ‌موجود، صورت گرفته ‌است. یافته‌ها نشان از میانگین تحقق 38 درصد سطوح ‌پیشنهادی دارد که به دلایل پیش‌گفته نمی‌تواند مطلوب باشد. در ادامه، علل عدم تحقق با استفاده از روش‌تحقیق‌کیفی و مصاحبه عمیق با 11 متخصص شهرسازی استخراج و با تکنیک کدگذاری باز و محوری تحلیل گردید؛ یافته‌ها حاکی از شناسایی 11مقوله محوریست که دراین ‌میان مقوله‌های «برنامه‌ریزی بدون ‌توجه به پدیدار مالکیت» و «ضعف و ابهام در قوانین موجود» به عنوان مقوله‌های ریشه‌ای اتخاذ گردیدند. سپس با استفاده از روش تحلیل‌محتوای‌کیفی و برآمده از نتایج مصاحبه‌ها و مبانی نظری، احصاء نارسایی قوانین مرتبط صورت گرفت و در انتها چارچوب پیشنهادی به منظور پاسخ به دو مقوله ریشه‌ای استخراج‌شده، ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying the causes of non-realization of public service land uses in detailed plans and providing a proposed framework to address major damages (case study: Southwest planning area of Mashhad)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Goli Shirhesar 1
  • Morteza Hadi Jaberi Moghaddam 2
1 Master Student of Urban Planning, Department of Urban Planning and Management, School of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Urban Planning and Management, School of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The realization of the public service land uses –such aseducational, park and green space, cultural, therapeutic and sports venues—guarantees the quality of life of citizens. However, the evaluation of land use planning in urban development plans reveals a consistent failure to realize these uses.This research aimed to identify the fundamental obstacles to the realization of these public service land uses and propose a framework to address these challenges .  A significant issue in the southwest planning area of Mashhad has been the non-realization of a considerable portion of public service land uses, even though the area was predominantly empty and undeveloped at the time of preparing the detailed plans. This issue arises when planning is prioritized over actual development.
The detailed plans among the urban development plans were selected for this study becuase they are the most precise in terms ofland use planning at the  parcel level. Therefore, first of all, the achievement level of proposed public service uses in the detailed plans in the southwest of Mashhad planning area wasmeasured quantitatively by comparing  the pre-proposed plan with the current situation. This comparison was conducted using both overlapping and non-overlapping methods. The findings indicate an average achievement rate of 38% of the proposed area, a figure that is far from satisfactory.
Following this, the reasons for the non-realization of these uses were identified using qualitative research method, in-depth interviews were conducted with 11 urban planning experts and data were analyzed using open and axial coding techniques. From this analysis, 11 central issues were identified, withtwo fundamental issues emerging as root causes“planning regardless of ownership issue” and “weakness and ambiguity in existing laws and lack of attention to rectifying it”. This identification was done based on the frequency of open codes and their classification in axial codes.
The first fundamental issue highlights the need for planners to consider land ownership types and registered ownership boundaries when designating public service uses. The second fundamental issue although outside the immediate scope of planning, pertains to urban laws and significantly impacts the realization of public service uses. Both issues demand special attention to improve the realization of public service land uses.  Addressing land ownership in land use planning and resolving legal ambiguities are crucial steps in enhancing the feasibility of these uses.
 
Using the qualitative content analysis method and based on the results of the interviews and theoretical foundations, the inadequacy of related laws was further examined. The findings indicate the necessity of planning the public service land uses based on the ownership considerations and the clarification and amendment of related laws to form a viable framework. Keywords: Land use planning in detailed plan, non-realization of public service land uses, major damages and obstacles, ownership issue, ambiguity in laws, proposed framework
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land use planning in detailed plan
  • non-realization of public service land uses
  • major damages and obstacles
  • ownership issue
  • ambiguity in laws
  • proposed framework

مراجع

ارباب، پارسا (1401). واکاوی علل محتوایی ناکارآمدی برنامه‌ریزی شهری براساس رویکرد طرح‌های جامع (مطالعه موردی طرح جامع نوشهر). آمایش سرزمین، 14(1)، 61-93. DOI: 10.22059/jtcp.2021.332798.670267
افشارنیا، اعظم؛ زبردست، اسفندیار و طلاچیان، مرتضی (1400). تملک اراضی شهری در طرح‌های توسعه شهری با رویکرد عدالت اجتماعی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 11(44)، 15-28.
امینی، احسان (1399)، شهرسازی و حقوق، تهران: انتشارات آذرخش. بیدرام، رضا (1398). قاعده تسلیط در رویه قضایی دیوان عدالت اداری با تأکید بر منفعت عمومی. دومین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین المللی حقوق و علوم سیاسی، اردبیل.
پورحسین روشن، حمید؛ پورجعفر، محمدرضا و علی‌اکبری، صدیقه (1399). تبیین چالش‌های تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در ایران. فصلنامه صفه، 31(2)، 111-128. DOI: 10.52547/sofeh.31.2.111
خان احمدلو، روح‌اله (1378). ارزیابی طرح جامع قم و توصیه بهبود روش‌های برنامه ریزی شهری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده شهرسازی، گروه برنامه‌ریزی شهری.
زنگی‌آبادی، علی؛ عبداللهی، مهدی؛ سالک، رقیه و قاسم‌زاده، بهنام (1393). ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق‌پذیری طرح های جامع شهری در ایران و چالش‌های آن (مطالعه موردی: محور تاریخی– فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز). فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(18)، 41-58.
سعیدنیا، احمد (1382)، کتاب سبز شهرداری، مدیریت شهری (جلد11)، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
شاهی اردکانی، میلاد و جابری‌مقدم، مرتضی هادی (1400). الزامات و چالش‌های اخذ عوارض از افزایش ارزش و جبران خسارت ناشی از اجرای طرح‌های توسعه شهری در شهر تهران. مطالعات محیطی هفت‌حصار، 9(35)، 69-86. DOI: 10.52547/hafthesar .9.35.6
شهاب، سینا؛ عزیزی، محمدمهدی (1391). کاربرد انتقال حقوق توسعه به عنوان سازوکار تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری؛ نمونه موردی شهر کاشان. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 1(4)، 41-54.
عمید زنجانی، عباسعلی (1386)، قواعد فقه، تهران: انتشارات سمت.
قهرمانی، نصراله (1384). مطالعه تطبیقی چگونگی رفع تعارض اصل تسلیط با قاعده لاضرر. مجله کانون وکلا، (188 و 189)، 113-126. کامیار، غلامرضا (1397)، حقوق شهری و شهرسازی، تهران: انتشارات مجتمع علمی و فرهنگی مجد.
محمدی، امید (1396)، تحدید حقوق مالکانه در طرح‌های عمومی و عمرانی، تهران: انتشارات جاودانه و جنگل.
مصطفوی، سید محمد کاظم (1347)، القواعد الفقهیه، قم: انتشارات اسلامی گروه مدرسین.
مؤمنی‌راد، اکبر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 4(14)، 222-187.
وحیدی‌برجی، گلدیس؛ نوریان، فرشاد و عزیزی، محمد مهدی (1396). شناسایی علل عدم تحقق کاربری‌های پیشنهادی در طرح های توسعه شهری ایران با استفاده از نظریه زمینه‌ای. نشریه هنرهای زیبا، 22(1)، 5-14.
DOI: 10.22059/JFAUP.2017.62261 Alterman, R. (2010). Takings international: A comparative perspective on land use regulations and compensation rights, American Bar Association Publications.
Blomley, N. (2017). Land use, planning, and the “difficult character of property”. Planning Theory & Practice, 18(3), 351-364. DOI: 10.1080/14649357.2016.1179336.
Brown, G., Kytta, M., & Reed, P. (2022). Using Community Surveys with Participatory Mapping to Monitor Comprehensive Plan Implementation. Landscape and Urban Planning, 218(1), 1-12. DOI: 10.1016/j.landurbplan.2021.104306.
Gao, Y., Tian, L., Cao, Y., Zhou, L., Li, Z., & Hou, D. (2019). Supplying social infrastructure land for satisfying public needs or leasing residential land? ? A study of local government choices in China. Land Use Policy, 87(1), 1-13. DOI:10.1016/j.landusepol.2019.104088.
Glaser, B. G. (2001). The Grounded Theory Perspective: Conceptualization Contrasted with Description. Sociology Press. Havel, M. B. (2017). How the distribution of rights and liabilities in relation to betterment and compensation links with planning and the nature of property rights, Reflections on the Polish experience. Land Use Policy, 67(1), 508- 516. DOI:10.1016/j.landusepol.2017.06.032.
Johnson, B., & Christensen, L. (2008). Educational Research: quantitative, qualitative and mixed approaches. SAGE Publications.
Keeble, L. (1964). Principles and practices of town and country planning. London: Estates Gazette.
Krueckeberg, D. A. (1995). The Difficult Character of Property: To Whom Do Things Belong?. Journal of the American Planning Association, 61(3), 301-309. DOI: 10.1080/01944369508975644.
Long, Y., Gu, Y., & Han, H. (2012). Spatiotemporal Heterogeneity of Urban Planning Implementation Effectiveness: Evidence from Five Urban Master Plans of Beijing. Landscape and Urban Planning, 108(2-4), 103–111. DOI:10.1016/j.landurbplan.2012.08.005.
Teddlie, C. & Tashakkori, A. (2009) Foundations of Mixed Methods Research: Integrating Quantitative and Qualitative Approaches in the Social and Behavioral Sciences. SAGE Publications.
Van der Molen, P. (2015). Property and Administration: Comparative Observations on Property Rights and Spatial Planning With Some Cases From the Netherlands. Administration & Society, 47(2), 171–196. DOI:10.1177/0095399713508848.
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی
دوره 28، شماره 3
مهر 1402
صفحه 23-39

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار