شیوه‌های بازنمایی معماری در نگارگری ایرانی: مطالعه موردی نگاره‌هایی از دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

4 کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

نگارگران به ویژه از دوره­ی ایلخانی به بعد به بازنمایی فضاهای معماری و شهری در نگاره­ ها پرداخته ­اند. شیوه بازنمایی فضا در این نگاره­ها در مقایسه با ژرفنمایی و سنتِ نقاشی غربی دارای زبان خاص و ویژه­ای است. اغلب پژوهش­ های حیطه نگارگری ایرانی به مبانی فلسفی به خصوص حول مفهوم عالم مثال، یا شیوه­های بازنمایی در قالب روش­های تحلیلی-زیبایی­شناختی پرداخته­اند. این پژوهش را می­توان در زمره مطالعات تاریخی قرار داد که با روش تحلیلی-زیبایی­شناسانه در پی کشف شیوه­ های بازنمایی معماری در آثار نگارگری ایرانی است. در این پژوهش چهل اثر نگارگری که اغلب متعلق به دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی هستند مورد بررسی قرار گرفته ­اند. یافته­ های تحقیق نشان می­دهد که نگار ه ­ها از برهم­ نماییِ بازنماییِ نظام ­های مستقل معماری، منظر و رفتاری تشکیل می­شوند. هر یک از این سه نظام بازنمایی، قواعد خاص خود را دارند. سه اصل کلی سازماندهی سطح نگاره شامل سازماندهی فضای کلی با خطوط و قاب­ بندی، جزء فضاهای مستقل و کلاژ آن­ها، روایت فشرده فضایی (کلاژ واحدهای فضایی) و افق رفیع، و سه قاعده بازنمایی سطوح شامل قواعد نمایش سطوح جانبی، قواعد نمایش کف و سطوح داخلی ایوان و نمایش درون و بیرون بنا از یافته­ های این پژوهش هستند که با تمرکز بر نظام بازنمایی معماری حاصل گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Architectural Representation in Persian Miniatures: Case study of miniatures from the Seljuk, Ilkhanid, Timurid, and Safavid periods

نویسندگان [English]

  • Seyyed Amir Hosseyni 1
  • Hamid Reza Ansari 2
  • Manochehr Forotan 3
  • shahaboddin fathi 4
1 PhD Candidate in Architecture, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran,. Iran.
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
4 Master of Architecture, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Architects use different media to represent and display their ideas. These media include a wide range of architectural volumetric models, hand drawings, verbal allegories, sketches and recently computer modeling. Among these media, hand drawings have always been important in architectural design and have played a pivotal role. This role has become more important in architecture since the Renaissance with the emergence of perspective. Before the spread of such drawings around the 15th to 17th centuries, drawing in architecture was common in previous periods. Until then, drawing was a tool for conversation and media between the employer and the architect. But after that, drawing is a tool for thinking and a tool for pre-designing, modifying and correcting the pre-construction form. It can be said that the methods of representation, image and perception of architecture have always had a reciprocal relationship with our perception of space and also with the spatial organization of architecture.
So far, only a few studies have been done on architectural drawings and their relationship with the Iranian architectural organization of space. These few studies have focused more on the typology and classification of drawings left over from Islamic Architecture and have questioned their application in the Iranian architectural space organization. Iranian painters, especially after the Ilkhanate period, have represented architectural and urban spaces in paintings. Compared to the European perspective and tradition of drawings, Iranian painters represented architectural and urban spaces differently. Most of the research in the field of Iranian miniature has dealt with philosophical foundations, especially around the concept of the imaginal world, or the methods of representation in the form of analytical-aesthetic methods. The purpose of this study is to understand the structure of miniature representation. In this regard, it deals with two aspects of the content of representation and the way of representation of miniatures and analyzes them. The emphasis of the article is to find out how Iranian painters have portrayed the world around them.
In this research, forty miniatures belonging to the Seljuk, Ilkhanid, Timurid and Safavid periods have been studied. This research can be considered as a historical study that uses an analytical-aesthetic method to discover how architecture is represented in Iranian miniatures. The findings of this study show that Iranian miniatures include three independent systems of architectural, landscape and behavioral representation. These systems overlap to form a miniature. Each of these three systems of representation has its own rules.
The findings of this study show that the method of composing the page in a miniature follows three general principles: (a) organizing the general space with clear lines and framing (b) independent spaces and their collage (c) intensive space narration (collage of space units) and high horizon. This research showed that the way of representing the architectural effect in miniature includes (a) isometric or flat display of side surfaces, (b) special rules of displaying the floor and interior surfaces of the porch and (c) simultaneous display of interior and exterior of a building. These findings have been achieved by focusing on the architectural representation system.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Miniature
  • Representation
  • Space
  • Drafting
  • Persian Architecture
  • اخگر، مجید (1391)، فانی و باقی: درآمدی انتقادی بر مطالعه نقاشی ایرانی، حرفه هنرمند، تهران.
  • - انصاری، مجتبی، صالح، الهام (1391)، بررسی تطبیقی نگارگری مکتب دوم تبریز و باغ ایرانی در دوره‌ی تیموری و صفوی، فصلنامه علمی-پژوهشی نگره، شماره 22، صص 23-4.
  • - آقایی، عبدالله (1398)، ناهمزمانی فضا: خوانش تطبیقی سرآغازهای تجسم فضای مدرن در کالبد دارالخلافه ناصری و نقاشی متاخر صفوی، پژوهشنامه فرهنگستان هنر، دوره دوم، شماره 3، صص 38-19.
  • - بلخاری قهی، حسن (1385)، قوه خیال و عالم مثال در آراء و اندیشه امام محمد غزالی (تاملی در مبانی نظری هنر اسلامی)، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، صص 12-5.
  • - بیکن، ادموند (1376)، طراحی شهرها: تحول شکل شهر از آتن باستانی تا برازیلیای مدرن، ترجمه فرزانه طاهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران.
  • - ترزیدیس، کستاس (1393)، فرم بیانگر: رهیافتی مفهومی به معماری رایانه‌ای، ترجمه کاوه بذرافکن و دیگران، نشر کتابکده کسری، مشهد. - تهرانی، فرهاد، پورفتح‌اله، مائده، قاسمی، زهرا (1392)، بررسی تطبیقی نحوه آفرینش فضاهای معماری در آثار نگارگری حمام، فصلنامه علمی-پژوهشی نگره، شماره 26، صص 72-60.
  • - ثابتی، الهه (1382)، معماری حمام در مینیاتور ایرانی، کتاب ماه هنر، شماره 63 و 64، صص 138-131.
  • - حیدرخانی، مریم (1394)، نقاشی ایرانی در مقام منبع تاریخ معماری ایران، گزارش علمی، مطالعات معماری ایرانی: دوفصلنامه معماری ایرانی، شماره 7، صص 163-151.
  • - دلفانی ارکسی، پروانه، بنی اردلان، اسماعیل (1397)، ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی و نظریه ابصار ابن هیثم، دوماهنامه تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال سوم، شماره 6، صص 54-43.
  • - زارعی فارسانی، احسان، قاسمی، مریم (1396)، ساختار منحنی نگاره‌های ایرانی بر زمینه‌های معمارانه، دو ماهنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره 4، صص 84-75.
  • - سلطان‌زاده، حسین (1387)، فضاهای معماری و شهری در نگارگری ایرانی، نشر چهار طاق، تهران.
  • - شفیقی، ندا (1395)، معرفی و تحلیل بصری نگاره‌های نسخه خطی جرون‌نامه، نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی، دوره 21، شماره 4، صص 52-39.
  • - صارمی، علی اکبر، رادمرد، تقی (1376)، ارزش‌های پایدار در معماری ایران، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
  • - ضرغام، ادهم، حیدری، الهام (1393)، بررسی آسمان در نگارگری از آغاز تا سده دهم هجری، دوفصلنامه دانشکده هنر دانشکده شهید چمران اهواز، شماره 6، صص 40-25.
  • - طاووسی، محمود، درودگر، آمنه (1390)، چگونگی بازنمایی فضا و معماری در نگاره‌های هزار و یک شب مصور صنیع‌الملک، دو فصلنامه علمی-پژوهشی هنرهای تجسمی نقش‌مایه، سال چهارم، شماره هفتم، صص 16-7.
  • - عسلی، زهرا، بلخاری قهی، حسن، مهدی حسینی و عباس ذهبی (1400)، نسبت عالم مثال با نگارگری ایرانی در خوانشی نو از نگاره بارگاه کیومرث، نشریه رهپویه هنر-هنرهای تجسمی، دوره 4، شماره 3، صص 58-49.
  • - فروتن، منوچهر (1387)، چگونگی فهم فضای معماری ایران از نگاره‌های ایرانی، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
  • - فروتن، منوچهر (1392)، شهر در نگاره‌های ایرانی: تحلیل فضای شهری از زاویه نگارگری، نشریه شهر،زندگی، زیبایی، شماره 7، دوره اول، صص 30-26.
  • - فروتن، منوچهر (1389)، زبان معمارانه نگاره‌های ایرانی، نشریه هویت شهر، سال چهارم، شماره 6، صص 142-130.
  • - فروتن، منوچهر (1384)، درک نگارگران ایرانی از ساختار فضای معماری ایران (دوره‌های ایلخانی و تیموری و اوایل صفوی)، فصلنامه خیال، شماره 13، ص 83-70.
  • - گرابار، اولگ (1390)، مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، موسسه تالیف ترجمه و نشر آثار هنری متن، تهران. - گودرزی، مصطفی،کشاورز، گلناز (1386)، بررسی مفهوم زمان و مکان در نگارگری ایرانی ، نشریه هنرهای زیبا، شماره 31، ص 101-89.
  • - لوکوربوزیه (1390)، به سوی معماری جدید، ترجمه محمدرضا جودت، آرمان شهر، تهران.
  • - مزینی، منوچهر (1387)، به یاد برونو زوی، فصلنامه معمار، شماره 7، صص 38-34.
  • - نصر، سید حسین (1389)، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، انتشارات حکمت، تهران.
  • - نوری شادمهانی، رضا (1384)، مسجد جامع سمرقند از نگاه کمال‌الدین بهزاد، نشریه گلستان هنر، شماره 1، صص92-81. - Bakarman, Ahmed Abdullah (2002), Architectural learning tools, PhD dissertation, University of Sheffield, UK, Sheffield.
  • - Jara, Cynthia (1995), Adolf Loos's Raumplan Theory, Journal of Architectural Education, 48:3, pp. 185-201.
  • - Koliji, Hooman (2016), Gazing Geometries: Modes of Design Thinking in Pre-Modern Central Asia and Persian Architecture, Nexus, 18, pp.105–132.
  • - Koliji, Hooman (2015), In-Between: Architectural Drawing and Imaginative Knowledge in Islamic and Western Traditions, VT: Ashgate, Burlington.
  • - Luce, Kristina M. (2009), Revolutions in parallel: the rise and fall of drawings in architectural design, PhD dissertation, The University Michigan.
  • - Lynn, Greg (1999), Animated form, Prinsceton architectural press.
  • - Necipog˘lu, Gu¨lru (1986), Plans and Models in 15th and 16th Century Ottoman Architectural Practice, Journal of the Society of Architectural Historians 45(3), pp. 224-243.
  • - Perez-Gomez, Alberto, Pelletier, Louise (2000), Architectural Representation and the Perspective Hinge, Mass: MIT Press, Cambridge.
  • - Rempel, Lazar I. (1961), Arkhitekturnie ornament Uzbekistana (Architectural Ornament of Uzbekistan), Gosudarstvennoe izdatelstvo khudozhestvennoe literatury UzSSR, Tashkent.
  • - Yazar, Hatice (1991), Architecture in miniature: representation of space and form in illustrations and buildings in timurid central asia, M.A dissertation, MIT