بررسی و تحلیل‎ ‎سازمان فضایی‎ ‎منطقه کلانشهری تهران با‎ ‎استفاده از جریان فضایی جمعیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، ایران، تهران

2 مدرس گروه شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد و دکتری شهرسازی از دانشگاه نیوسات ولز استرالیا

3 کارشناس ارشد شهرسازی برنامهریزی منطقهای، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

در ادبیات نوین برنامه­ریزی منطقه­ای الگوی سازمان فضایی مناطق هرچه بیشتر تحت تأثیر تعاملات میان سکونت­گاه­هاست، این امر باعث شکل­گیری پیوندهایی میان کانون­ها می­شود و در صورت هدایت صحیح روند سازمانیابی فضا می­تواند به یکپارچگی فضایی-عملکردی منطقه بیانجامد. براساس مستندات طرح­های فرادست نیروهای مرکز گرا به سمت کلانشهر تهران، سیل عظیم نیروهای کار و جریان افراد با هدف برخورداری از خدمات و تسهیلات برتر متمرکز شده در تهران، سازمان فضایی نامتعادلی را تداعی می­نماید. این پژوهش با بهره‌گیری از روش بررسی و تحلیل جریان سفرها (تعداد مسافران جابه جاشده بین شهرهای منطقه کلانشهری تهران)، الگوی حاکم بر سازمان فضایی منطقه کلانشهری تهران بازشناسی و روند تحولات آن بررسی شود. نتایج نشان می دهد به موازات کاهش سهم تمرکز جریان­ سفرها از کلانشهر تهران، نقش شهرهای پیرامونی در نظام اسکان و فعالیت در منطقه افزایش یافته و  الگوی سازمان فضایی منطقه کلانشهری تهران در طی دوره مورد بررسی (1375-1390) از یک الگوی متمرکز با تسلط شهر تهران به تدریج به یک حوزه­ گسترده با مراکز جمعیتی و عملکردی متعدد تکوین یافته است. تحلیل­های شبکه جریان سفرها گرایش به سوی الگوی متعادل­تر در پراکنش فعالیتها در منطقه و افزایش مراکز سطح دو را بیان می­کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing Spatial Organization of Tehran Metropolitan Area Using ‎Demographic Flow

نویسندگان [English]

  • Reza KHEYRODDIN 1
  • Alireza Salahi Moghadam 2
  • Fatemeh Taheri 3
1 Associate Professor, Department of Urban Planning, School of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
2 Ferdowsi university of mashhad, PhD of ‎Urban ‎Planning ‎from UNSW
3 Master of Urban and Regional Planning, Department of Urban Planning, School of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
چکیده [English]

 
In general, not only urban systems are limited to physical structure and spatial deployment of urban settlements, but also they include flows, communications and interactions between cities in such systems. In this spatial flow, each individual node will have different situation and character based on its degree, type, composition, and its potential of relation with other nodes. In other words, the situation of each city in the hierarchy of urban network and its role in the network is influenced by its own spatial and functional organization/arrangement in flow space. Therefore, urban areas will be known as “the network” over time. The essence/nature of the network depends on complexity of relations between cities, dynamic nature of the network and cohesion and dependency of areas.
According to studies based on the Tehran Metropolitan Regional Plan and other documents, in spite of existence of decentralization policies in Tehran in recent decades, this city still remains dominant to the surrounding urban areas. Besides, centralized forces toward Tehran with a large number of people and human resources that aims to use better services and facilities concentrated in Tehran will be associated with centralized and unbalanced spatial organization. On the other hand, considering numerous economic, social, environmental and structural– spatial problems, unbalanced development in regional territory, and being the capital city of the country, it is necessary to define a system which provides spatial-functional coherence and integrated and balanced spatial development in the region. The study aims to evaluate the spatial interactions among the cities located inside the Tehran metropolitan region by using the data of trip flows and making some measurements to evaluate spatial structure of that region.
In this study, Relational Methods and particularly, methods based on Social Network Analysis and Graph theory are used to analyze the people movements. Origin-Destination trip data was collected by documentary method and were applied to make some measurements for network analysis. The trip flows is calculated based on the number of passengers (traveling by cars, buses or minibuses) and their origin and destination through cities located in Tehran metropolitan region. The goal of this study is to examine and analyze spatial structure of Tehran metropolitan region in the form of a regional network that consists of cities and the connections among them and to determine the range of functional impact of each city in relation to others.
Regarding to the result of regional network analysis using the information of trip flows occurred among the cities during the study period (1996 to 2011), We still see the high concentration of activities in the city of Tehran and obvious dominance of this city over the region. However, there are obvious signs that the intensity of concentration and domination of Tehran is gradually decreasing and the surrounding cities in the region are gaining more functional power. Therefore, the spatial structure of the region is gradually changing from a completely mono-centric structure to the formation of a multi-centric structure. This indicates the tendency for empowering the secondary centers and having more balanced patterns in distribution of activities across the region.
 
 


کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Network
  • Spatial Organization
  • Trip Flow
  • Network Analysis
  • Tehran Metropolitan &lrm
  • Region

مراجع

باستانی، سوسن و رئیسی، مهین. (1390) روش تحلیل شبکه: استفاده از رویکرد شبکه های کل در مطالعة اجتماعات متن باز، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره پنجم، شماره 2، صص 32-59.
 تقی زاده، فاطمه. (1383) نقش بازارهای محلی در پیوندهای روستایی- شهری با تاکید بر تعادل های منطقه ای، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی.
 توکلی، مرتضی، ابراهیمی، آرام، حمیدی تهرانی، سمیرا. (1396) تحلیل الگوی منطقه بندی آمایش سرزمین در ایران از پسا مشروطه تا به حال، مجله برنامه‌ریزی آمایش فضا، دانشگاه تربیت مدرس، دوره بیست و دوم، شماره 1، صص 143-179
 حکمت نیا، حسن و موسوی، میر نجف. (1385) کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای(چاپ اول)، تهران: انتشارات علم نوین.
 حسینی علی، پور احمد احمد، زیاری کرامت اله، (1397)، تحلیل ساختار فضایی شهری با تاکید بر بعد جمعیتی رویکرد ریخت شناسی شهر چند هسته ای. مطالعه موردی: شهر تهران، نشریه آمایش جغرافیایی فضا، سال 8، شماره 30، صص: 19-38.
 خیرالدین، رضا، حکیم‌زاده، وحید(1395)، کاربست الگوی یکپارچگی نظام اسکان و اشتغال در ارزیابی تعادل فضایی هسته‌های جدید شهری(مطالعه موردی : شهر جدید پردیس در کلانشهر تهران)، مجله علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دانشگاه تربیت مدرس، شماره 3، پاییز 95، صص: 105-129.
 خیرالدین رضا، پیروزی رضا(1393)، گونه‌شناسی جدید در تکوین پراکنش‌های فضایی مناطق کلان‌شهری(نمونه مطالعه: رشد متاستاتیک در محور شرق منطقه کلان‌شهری تهران)، نشریه علمی-پژوهشی مدیریت شهری و روستایی، سال سیزدهم شماره 35، ، تابستان 1393، صص: 254-229.
 Bastani, Sosan and Raisi, Mahin. (2012).» Network Analysis Method: Using Total Networks Approach in Open Source Community Studies«, Journal of Iranian Social Studies, vol.5, No. 4, pp. 32-59, In Persian.
 Batten, D. F. (1995).»Network Cities: Creative Urban Agglomerations for the 21st Century«, Urban Studies, vol. 32, pp. 313–327.
 Burgalassi, D. (2010).»Defining and Measuring Polycentric Regions. The Case of Tuscany«, Munich Personal RePEc Archive, Discussion Paper No. 101.
 Burger, M. J., van der Knaap, B. & Wall, R. S. (2014).» Polycentricity and the multiplexity of urban networks«, European Planning Studies, Vol. 22, Issue 4, pp. 816-840.
Camagni, R. and Salone, C. (1993).» Network Urban Structures in Northern Italy: Elements for a Theoretical Framework«, Urban Studies, Vol. 30, pp. 1053-1064
 Capello, R. (2000).» The City Network Paradigm: Measuring Urban Network Externalities«, Urban Studies, Vol. 37, No. 11, pp. 1925-1945
 Douglass, M. (1998).» A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural-Urban Linkages: An Agenda for Policy Research with Reference to Indonesia«, Third World Planning Review, vol. 20, pp. 1–33.
 Hanneman, R. A., & Riddle, M. (2005) Introduction to social network methods. Riverside, California: University of California
 Hekmatnia, Hassan and Mousavi, Mir Najaf. (2007). »Model application in geography with emphasis on urban and regional planning«, Modern Science Publications, In Persian.
 Kheyroddin, R. et All. (2017), Metastatic Spread of Luxury Holiday Homes In Rural Areas: A New Type of Spatial: Development In Tehran Metropolitan Areas: A Study Of Damavand County, Iran, Journal of Architectural and Planning Research (JAPR), 34(1):71-88
 Kheyroddin, R. Naderi, M. (2016), Success and Failure in Metropolitan Regions Organization Comparative comparison of east pivot of metropolis Tehran and east pivot of metropolis Paris, Bagh-e-Nazar, The Scientific Journal of NAZAR Research Center (NRC) for Urbanism, Architecture and Art, V 12, No. 37. P: 17-30.
 Kheyroddin, R. Ghaderi A. (2019), New towns as deconcentration or another concentration in the metropolis: evidence from Parand New Town in the Tehran Metropolitan Area, International Journal of Urban Sciences, Volume 24, Issue: 1, 2020 - Pages 69-87.
 Limtanakool, N., Schwanen, T., & Dijst, M. (2009) ».Developments in the Dutch Urban System on the Basis of Flows«, Regional Studies, Vol. 43, No. 2, pp. 179-196.
 Meijers, E. (2003).» From Hierarchy to Network«, Paper prepared for the16th European Advanced Studies Institute in Regional Science organized by the European Regional Science Association.
 Meijers, E. (2007).» From Central Place to Network Model: Theory and Evidence of Paradigm Change«, Economic and Social Geography, Vol. 98, No. 2, pp. 245-259.
 Neal, Z. P. (2010).» From Central Places to Network Bases: A Transition in the U.S. Urban Hierarchy«, City and Community, 1900_2000.
 Nooy, w. Mrvr, A, Batagelj, V. (2006). Exploratory Network Analysis with Pajek, Cambridge University Pres,7-35, pp. 173-250.
 Taghizadeh, Fatemeh. (2006). The Role of Local Markets in Rural-Urban Links with Emphasis on Regional Balances. Ph.D. Thesis, Shahid Beheshti University, Iran, In Persian
 Tavakoli, M, Ebrahimi A, Hamidi Tehrani S. (2018).»Analysis of Iran spatial planning zoning pattern from post-Constitutional Revolution till present«. Journal of Spatial Planning (MJSP), vol.22 , No.1, pp.85-123, In Persian.
 Taylor, P., Hoyler, M., & Verbruggen, R. (2010).»External Urban Relational Process: Introducing Central Flow Theory to Complement Central Place Theory«, Routledge, Ed, Urban Studies, vol. 47, No.13, pp. 2803-2818.
 Van Der Knaap, B., Wall, R. (2002) ».Linking Scale and Urban Network Development. The European Metopolis 1920-2000«, Berlin: European Science.
 Van Der Laan, L. (1998).»Changing Urban Systems: an Empirical Analysis at Two Spatial Levels«, Regional Studies, Vol. 30, Issue 3, pp. 235-247.
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی
دوره 26، شماره 4
اسفند 1400
صفحه 27-37

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار