نظام آموزش آتلیه‌ای دانشکده‌ی هنرهای زیبا: شرح برنامه‌ی آموزش طراحی معماری در دهه‌ی ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشکده معماری، دانشگاه تهران

چکیده

در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، از بدو تأسیس در سال ۱۳۱۹ش تا اواخر دهه‌ی ۱۳۴۰ش، نظام آموزشی برقرار بود که به نظام آتلیه‌ای شهرت داشت. این نظام در سال‌های دهه‌ی‌ ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش دوران اوج خود را گذراند. تحقیق حاضر می‌کوشد تا با تکیه بر منابع شفاهی و اسناد مکتوب، برنامه‌ی رسمی و عملیِ آموزش طراحی معماری این دانشکده را در دهه‌ی‌ ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش تبیین کند، ویژگی‌های اصلی آن را مشخص کند و ارکان آن را بازشناسد. روش تحقیق تاریخی است و از فنون تاریخ‌شفاهی و سندپژوهی بهره گرفته شده است. نظام آموزش معماریِ دانشکده‌ی هنرهای زیبا در دهه‌ی ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش برنامه‌ی منسجم و مشخصی داشت. آتلیه‌های معماری مکان اصلی وقوع و ظهور و بروز این نظامِ آموزش بود. نظام آتلیه‌ای نظامی مستقل و باز و آزاد بود که روحیه‌ی رقابت در ارکان آن جاری و ساری بود. استادْ رأس آتلیه و مراد دانشجویان بود و بعد از او، دانشجویان سال‌بالایی طی سلسله مراتبی آموزش را عهده‌دار بودند. در این شیوه‌ی آموزش، به جنبه‌های هنری و ظاهری معماری بیشتر اهمیت داده می‌شد. آتلیه، مسابقات و شورای قضاوت ارکان اصلی این نظام بودند. این ارکان مکمل هم بودند و در ارتباط با هم نظام آتلیه‌ای را شکل می‌دادند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Atelier Education System in Tehran Faculty of Fine Arts: the curriculum of architectural design in the 1950s and 1960s.

نویسندگان [English]

  • Yahya Sepehri 1
  • Eisa Hojjat 2
1 University of Tehran
2 Faculty of Architecture, University of Tehran
چکیده [English]

From the establishment of the Faculty of Fine Arts at the University of Tehran in 1940 to the late 1960s, there was an educational system known as the Atelier System. The system peaked in the 1950s and 1960s. This study examines the educational system of the Faculty of Fine Arts of the University of Tehran in the 1950s and 1960s. This research aims to provide a detailed explanation of the architectural design curriculum in this faculty and to describe how it is taught in the architecture studios of the faculty. The study attempts to describe the faculty's architectural design curriculum by relying on oral sources and written documents and matching these resources together. The official curriculum and also practical curriculum will be explained in this study. The purpose of the study is not to interpret, compare, or evaluate this system of education, but to provide a complete and accurate understanding of the system by relying on primary and reliable sources. Next, this research seeks to identify the main features of this system of education by categorizing information obtained from the sources. The study is based on multiple interviews with professors and students who attended the Faculty of Fine Arts in the 1950s and 1960s. The other sources of this research are written documents and curriculums of the faculty that compiled for this research. This research has a historical approach and also utilized oral history and document-research techniques. The architectural education system of the Faculty of Fine Arts in the 1950s and 1960s had a coherent and distinct program. The architecture ateliers were the main place of this educational system. This coherent system had remarkable features. The atelier system was an independent, open and free system. The spirit of competition was flowing in all parts of the education. Atelier's professor was the students' ideal. Students trusted the thought and art of him. Followed by the professor, upper-year students were responsible for training lower-year students during a hierarchy. In this way of teaching, the artistic and visual aspects of architecture were more important. This system of education has always been associated with the École des Beaux-Arts education system. The review of this curriculum reveals that the generality, content, resources, and common terms were derived from an École des Beaux- system as a foreign educational system. Although there appear to be differences in the details. It is clear that the Faculty of Fine Arts, as a member of the University of Tehran, and not an independent school of architecture, was subject to the rules and regulations of the University of Tehran. After a long run, the era of the Atelier system was ended in the late 1960s at the same time with the transformations of the University of Tehran and the global changes in architectural education. The next step of this research is investigating how changes occurred in the education system and defining what was the contexts, and the internal and external factors affecting these changes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural education
  • Atelier system
  • Faculty of Fine Arts
  • University of Tehran
اسناد مرکز اسناد و کتابخانه‌ی دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
اعتصام، ایرج (۱۳۹۸)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری، تهران: منزل ایرج اعتصام در ساختمان آ.اس.پ. آبان ۱۳۹۸.
اعتصام، ایرج (۱۳۹۴)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری، تهران: منزل ایرج اعتصام در ساختمان آ.اس.پ. مهر ۱۳۹۴.
انصاری، حمیدرضا (۱۳۹۵)، هنرهای زیبا ۱۳۴۸-۱۳۱۹: گزیده آثار دانشجویان معماری دانشکده‌ی هنرهای زیبا در سه دهه‌ی آغازین، تهران: هنر معماری قرن.
باور، سیروس (۱۳۹۴)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری، تهران: منزل سیروس باور. مهر ۱۳۹۴.
باور، سیروس (۱۳۹۸)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری، تهران: منزل سیروس باور. آذر ۱۳۹۸.
باور، سیروس (۱۳۸۴)، چهل سال آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا، شارستان، ش ۱۰-۹، صص ۳۲-۲۳.
باور، سیروس  (۱۳۸۷)، برخی تحولات آموزشی در دانشکده‌های معماری، معماری و فرهنگ. ش ۳۴.صص ۱۰۹-۱۰۸.
تیموری، سیاوش (۱۳۹۸)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری. تهران: منزل سیاوش تیموری. دی ۱۳۹۸.
حبیبی، بهروز (۱۳۹۳)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری. تهران: منزل بهروز حبیبی. اسفند ۱۳۹۳.
دانشگاه تهران: راهنمای دانشجویان (آذر ۱۳۲۰)، تهران: دائره انتشارات دانشگاه تهران.
در کنکور این دانشکده پاکت ذغال را فراموش نکنید (۱۳۳۹)، کیهان. ۱۲ مرداد ۱۳۳۹. ۷.
راهنمای دانشگاه تهران ۱۳۱۵-۱۳۱۴ (بدون تاریخ)، تهران: مطبعه روشنایی.
راهنمای دانشگاه تهران ۱۳۳۳ (۱۳۳۳)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راهنمای دانشگاه تهران ۴۵-۱۳۴۴ (۱۳۴۴)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راه‍ن‍م‍ای‌ دان‍ش‍گ‍اه‌ ت‍ه‍ران‌ ۴۶-۱۳۴۵ (۱۳۴۵)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راهنمای دانشگاه تهران ۱۳۴۷ (۱۳۴۷)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زرگری نژاد، غلامحسین (۱۳۸۶)، از مدرسه صنایع مستظرفه تا دانشکده هنرهای زیبا: مروری بر زمینه‌های شکل‌گیری و تاسیس دانشکده هنرهای زیبا در دانشگاه تهران، در هنرهای زیبا، ش۳۰، ص ۵-۱۲.
ساعدسمیعی، اصغر (۱۳۹۸)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری، تهران: دفتر کار اصغر ساعدسمیعی، مهر ۱۳۹۸.
ساعدسمیعی، اصغر (۱۳۹۴)، گفتگوی شخصی با یحیی سپهری، تهران: دفتر کار اصغر ساعدسمیعی، دی ۱۳۹۴.
ساعدسمیعی، اصغر (۱۳۸۲)، سازمان آموزش گروه معماری، در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش معماری، ۱۳۱-۱۱۹. تهران: نگاه امروز.
سپهری، یحیی (۱۳۹۶)، تاریخ آموزش طراحی معماری در دانشگاه شهید بهشتی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی و روزنه.
سلطان‌زاده، حسین (۱۳۸۷)، آغاز شکل‌گیری دانشکده هنرهای زیبا، معماری و فرهنگ، ش ۳۲: ۱۰-۵.
سلطانی‌آزاد، فرهاد (۱۳۸۸)، ،تحول آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا،  تندیس، ش ۱۶۳: ۱۵.
طبیب زاده، آرش (۱۳۹۴)، از بوزار پاریس تا بوزار تهران، مهندس مشاور، ش ۶۷: ۱۰۰ -۱۰۳.
عزیزی، محمد مهدی (۱۳۸۲)، تحول و دگرگونی گروه‌های آموزشی دانشکده هنرهای زیبا، هنرهای زیبا، ش ۱۴: صص ۴ -۱۵.
غفاری، حسینعلی (۱۳۹۵)، طرح‌های دانشجویان معماری دهه چهل خورشیدی، دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران. تهران: بی‌نا.
گفتگو با اردشیر سیروس (۱۳۸۷)،  معماری و فرهنگ، ش ۳۲: صص ۲۹-۲۶.
گفتگو با اصغر ساعد سمیعی (۱۳۸۷)،  معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۳۶-۳۰.
گفتگو با ایرج اعتصام (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۲۲-۱۸.
گفتگو با ثریا بیرشک (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۶۵-۶۴.
گفتگو با حمید ماجدی (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۸۱-۷۹.
گفتگو با داود اوشانه (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۱۷-۱۴.
گفتگو با سیاوش تیموری (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۴۶-۴۲.
گفتگو با سید حمید نورکیهانی (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۷۲-۷۰.
گفتگو با سید محسن میرحیدر (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۳۸-۳۷.
گفتگو با عبدالحمید اشراق (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۲۵-۲۳.
گفتگو با عطاالله امیدوار (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۶۹-۶۷.
گفتگو با علی اکبر صارمی (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۵۵-۵۳.
گفتگو با منوچهر طبیبیان (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۴۱-۳۹.
گفتگو با مهدی حجت (۱۳۸۷)، معماری و فرهنگ، ش ۳۲:صص ۷۷-۷۶.
گفتگو با مهدی علیزاده (۱۳۷۵)، آبادی، ش ۲۱:صص ۱۰۳-۹۴.
محبوبی اردکانی، حسین (۱۳۵۰)، تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات آموزش عالی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ممیز، مرتضی (1369)، دانشکده هنرهای زیبا در نیم قرن، کلک، ش ۱۲-۱۱،صص ۶۴-۵۹.
نشریه دانشکده هنرهای زیبا (۱۳۳۰-۱۳۲۸)، تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.