بررسی تاثیر پذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران

2 هیات علمی دانشکده معماری پردیس هنذهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

این نوشتار، شرح تحولاتی است که در روزگار معاصر بر مفهوم خانه نزد ساکنان تهران گذشته ‌است. خانه­ی ایرانی که در روزگار سنتی به پایایی و پویایی رسیده ‌بود، در روزگار معاصر، قواعدی نو برخود یافت. این قواعد، گاه بر پیکر خانه تغییر ایجاد کرد و گاه در ذهن و شیوه­ی ‌زیست ساکنانش. بدین‌ترتیب مفهوم خانه نزد ساکنان تغییر یافت. در این مقاله، برای درک این تغییر، پس از پرداختن به مفهوم خانه، دو عامل تغییرات کالبدی و تغییر ذهنیت ساکنان به‌روشی کیفی ازطریق تحلیل محتوای مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته، مورد‌ مداقه قرار گرفته است. پژوهش نشانگر آن است که خانه، فراتر از کالبد مسکن، معانی مختلفی را در خود جای می‌دهد و به نوعی ترکیبی تجربی و انتزاعی از زمان و مکان است. همچنین نتایج روشن می‌سازد که معنای خانه، بیشتر تجلی‌گر مفاهیمی معنایی بوده‌است تا مادی و کالبدی. همچنین کیفیات موجود در خانه از نظر ساکنان در دهه‌های گذشته تنزل یافته و مفهوم خانه از کیفیات به کمیات وابسته شده است؛ بخشی از این موضوع، به‌دلیل تغییرات کالبدی بوده‌است که در شیوه­ی تفکیک فضایی، مرزبندی فضاها و مرکزیت و فضای جمعی پدید آمده و امکان خاطره‌آفرینی فضای خانه را کمتر نموده‌است. اما بخش دیگر، به تغییر ذهنیت ساکنان و نوع نگرش نسل‌های مختلف به عالم، وابسته بوده‌است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impression of meaning of home from physical transformation in Contemporary Era of Tehran

نویسنده [English]

  • Azadeh Aghalatifi 1
1 Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Design
2
چکیده [English]

The present research intends to narrate changes which contemporary home have undergone. The meaning of home has been studied from many different perspectives such as psychology, phenomenology, sociology and environment behavior studies. Several authors have argued that a more integrative and interdisciplinary approach is needed in which physical, socio-cultural, psychological and economic dimensions are interrelated. However, in most research only physical transformation has been reviewed and its impression on meaning of home has been neglected, because it is absolutely complicated. In addition, there are even more complexities in Iran. The presentation of a certain quality of life in Iranian traditional houses and the quick evolution of residential patterns in contemporary Iranian architecture make the decline of quality more obvious in current home, and leave the inhabitants with nostalgia for old homes. The distance between the Iranian traditional home, which used to be the up-bringing locus of humans who were looking after humanity in this mortal world, and its contemporary being is increasing. The traditional homes had been reached to their dynamism and durability but the contemporary homes found new rules for shaping. So many different questions have aroused accordingly. One of them is “how changes in house form in contemporary era has affected on meaning of home for residents?” Therefore, in addition to study the meaning of home and its difference with house, it is necessary to select two factors -of changing in house forms and changing in residents’ intellectual about home- from different factors that effect on meaning of home. In this regards, this research has been two separate parts. In the first stage, the physical evolution of houses is briefly reviewed, three different types of contemporary houses are chosen, and physical differences between them as well as influences imposed on the concept of home are analyzed. The purpose of the second stage is to understand the meaning of home for different people. The research achieves this end by finding people in the same family but from three successive generations (with the same culture) which has been lived in three types of houses in previous part and doing deep semi-structured interview with these groups. So this research has a qualitative approach. Nevertheless, it occasionally takes advantage of different approaches and tools such as documentary studies and semi-structured deep interviews. As the consequence have revealed, a home includes many different meanings besides simply being a house. In a way, it is an abstract synthesis of time and space. It also has different aspects -namely physical, functional, social, mental-cognitive, sensory and spiritual aspects- which acquire meaning only when the element of time is added. And also the results indicates that meaning of home for all of interviewees tend to be a cognitive phenomenon more than a physical or material issues, However parts of its meaning tend to be changed to material phenomenon. In addition in the mind of residents quality of space in home has been reduced and meaning of home has been depending of quantitative factors more than qualitative factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Home
  • House
  • Contemporary era
  • form transformation
  • TEHRAN
 
بانی مسعود، امیر (1388)، معماری معاصر ایران، نشر هنر معماری قرن، تهران.
براتی، ناصر (1382)، بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی، فصلنامه خیال، شماره 8، صص24-55.
بسکی، سهیلا (1375)، مسکن غیررسمی، فصلنامه  آبادی، دوره 6، شماره 23، صص 89- 84.
پرتوی، پروین (1382)، مکان و بی مکانی، رویکردی پدیدارشناسانه، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 14، صص40-50.
جانی‌پور، بهروز (1380)، سیر تحول معماری مسکن تهران در دوران پهلوی، رساله دکترای معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
جوادی، محمدهادی (1374)، تجربه دولت در خانه‌های ارزان، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران (ارگ بم)، جلد نخست، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران، صص 127- 109.
حبیبی، محسن و هورکاد، برناد (1384)، اطلس کلانشهر تهران، چاپ اول، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری (شهرداری تهران)، تهران.
حبیبی، سیدمحسن و اهری، زهرا (1389)، از فروریختن باروها تا اندیشۀ شاهراه‌ها، فصلنامه صفه، دوره بیست، شماره 50، صص102- 85.
طالبی، حامد؛ حجت، عیسی و فرضیان، محمد (1393)، بررسی نقش حکومت، مردم و معماران در پیدایش کوی‌های مسکونی کوتاه‌مرتبه تهران در دوره پهلوی دوم، فصلنامه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 19، شماره 1، صص32-23.
دلاور، علی (1383)، مبانی نظری و علمی پژوهش، انتشارات رشد، تهران.
دهخدا, علی اکبر (1377)، لغت نامه دهخدا، دانشگاه تهران، موسسه لغت‌نامه دهخدا، تهران.
راپوپورت، آموس (1388)، انسان شناسی مسکن، نشر حرفه هنرمند، تهران.
رحمانی، الهه؛ نورایی، سمیه و شکرفروش، زهراسادات (1390)، بررسی سیر تحول الگوی پر و خالی در مسکن معاصر ایرانی، فصلنامه آبادی، سال بیست و یکم، شماره 70، صص 67-62.
سروشیانی، سهراب؛ دانیل، ویکتور و شافعی، بیژن (1386)، معماری وارطان هوانسیان (از مجموعه معماری دوران تحول در ایران)، انتشارات دید، تهران.
سمسار، محمدحسن و سراییان، فاطمه (1393)، سیمای تهران در سده 13 و 14هجری قمری، جلد دوم، انتشارات زریران، تهران.
شافعی، بیژن؛ دانیل، ویکتور و سروشیانی، سهراب (1384)، معماری کریم طاهرزاده بهزاد (از مجموعه معماری دوران تحول در ایران)، انتشارات دید، تهران.
شریعتی، علی (1362)، تحلیلی ازمناسک حج، انتشارات الهام، تهران.
شوای، فرانسواز (1375)، شهرسازی، تخیلات و واقعیات، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
طهوری، نیر (1381)، سکونت شاعرانه و ساختن جاودانه: بررسی وجوه تشابه در آثار هایدگر و الکساندر، فصلنامه خیال، شماره 3، صص 13-70 .
کیانی، مصطفی (1386)، معماری دوره پهلوی اول، انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران.
معرفت، مینا (1375)، پیشکسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند، در شهریار عدل و برنار اورکاد (زیرنظر)، تهران پایتخت دویست ساله، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران و انجمن ایران‌شناسی فرانسه: 103-137.
نوربرگ شولتس، کریستین (1384)، مفهوم سکونت، به سوی معماری تمثیلی، انتشارات آگاه، تهران.
نوربرگ شولتس، ک (1353)، هستی، فضا و معماری، انتشارات تهران، تهران.
هایدگر، مارتین (1381)، شعر زبان و اندیشه‌ رهایی، نشر مولی، تهران.
 
Altman, I & Low, S. M (1992), Place Attachment, Plenum Press, New York.
Appleyard, D (1979), Home, Architectural Association Quar-terly, 2, pp.2-20.
Ariès, P (1970), Centuries of childhood: A social history of family life, Alfred A. Knopf Inc. , New York.
Benjamin, D. N; Stea, D & Arén, E (1995), The home: words, interpretations, meanings and environments, Avebury Publisher, Belfast.
Cooper Marcus, C (1997), House as a mirror of self: Exploring the deeper meaning of home, Conari Press, Boston 
Coolen, H (2005), The meaning of dwelling from an ecological perspective, In: OTB International Conference ‘Doing, thinking, feeling home: the mentalgeography of residential environments’, Delft, Netherlands.
Coolen, H (2009), House, home and dwelling, In: ENHR conference, Prague, Czech Republic.
Despre ´s, C & Lord, S. b (2005), Growing Older in Postwar Suburbs: The Meanings and Experiences of Home in Book :Home and identity in late life: international perspectives (Rowles, Graham D.Chaudhury, Habib ed.), Springer, New York.
Duncan, J. S (1981), Housing and Identity: Cross Cultural Perspectives, Croom Helm, London.
Fried, M (1963), Grieving for a lost home, In: The urban condition: People and policy in the metropoli,Duhl, L.J. (ed.) Basic Book Publisher, New York.
Gurney, C (1990), The meaning of home in the decade of owner occupation: towards an experiential perspective, University of Bristol publication, Bristol.
Hayward, G (1975), Home as an environmental and psychological concept, Landscape, 20, pp.2-9
Lawrence, R (1995), Deciphering home: an integrative historical perspective, In The home: words, interpretations, meanings and environments,  D. Benjamin & D. Stea, (Eds), Avebury Publisher, Belfast.
Lawson, B (2001), The language of space, Butterworth-Heinemann Publishing, London.
Lewis, K (2006), Exploring change in the meaning of home for south asian indians who immigrate in late-life, M.A. Thesis in
Department of Gerontology, Simon Fraser University,Canada.
Miller, D (1998), Material cultures: why some things matter, University of Chicago Press, Chicago.
Moore, J (2000), Placing home in context, Journal of Environmental Psychology, 20, pp.207-217.
Morley, D (2000), Home territories: Media, mobility, and identity, Routledge, London.
Norberg Schulz, C (1996), The phenomenon of place, In: Theorizing a new agenda for architecture: an anthology of architectural Theory, Nesbitt, K (ed), p. 412-422, Princton Architectural Press, New York.
Newton, C & Putnam, T (1998), Household Choices, Futures Publications, London.
Proshansky, H (1978), The city and self-identity, Environment and Behaviour, 10, 147-83
Rapoport, A (1969), House form and culture. Prentice-Hall Publication, New Jersey.
Saegert, S (1985), The  role  of  housing  in  the  experience  of  dwelling, In: Home environments, I. Altman & C. Werner (Eds.), pp 287-309,  Plenum Press, New York.
Seamon, D and R. Mugerauer (1985), Dwelling, place, and environment: Towards a phenomenology of person and world. M. Nijhoff Publisher, Leiden.
Smith, S. G (1994), The Essential Quality of a Home, Journal of Environmental Psychology, 14, 31-46.
Tognoli, J (1987), Residential environments, In Handbook of environmental psychology, D. Stokols & I. Altman (Eds.), Wiley Interscience, NewYork.
Wehmeier, S (2005), Oxford advanced  learner' dictionary of current english, Oxford University Press, Oxford.