بررسی اهمیت، فراوانی و پراکنش رنگ قرمز در ارسی های خانه های تاریخی ایران مورد پژوهی: 22 تاج ارسی های خانه های قاجاری تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشگاه هنراسلامی تبریز

چکیده

اُرُسی‌ها ازجمله عناصری هستند که از جنبه‌های تزئینی بالایی در خانه‌های سنتی ایران برخوردار می‌باشند. هدف تحقیق، رمز‌‌گشایی از دانش و مهارت رنگ‌شناسی استادکاران آرایه‌های معماری (اُرُسی) از طریق پایش فراوانی و پراکنش رنگ قرمز در 22 تاج اُرُسی خانه‌های قاجاری تبریز است. سؤال اصلی این است که فراوانی و پراکنش رنگ قرمز در اُرُسی خانه‌های قاجاری تبریز چگونه است؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال عکس‌هایی به‌صورت میدانی از 22 تاج اُرُسی خانه‌‌های قاجاری تبریز، تهیه گردید و سپس با استفاده از نرم‌افزارهای اتوکد و فتوشاپ، رنگ‌ها و تناسبات اُرُسی‌ها مورد بررسی قرار گرفت. شیوه‌ی تحقیق اتخاذشده، به‌صورت روش توصیفی- ‌‌تحلیلی هست. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌‌دهد که رنگ قرمز، در رقابت برای حضور در سطح نور گذر تاج، نسبت به سایر رنگ‌‌ها مانند آبی، سبز، نارنجی و زرد، در رتبه‌‌ی اول قرارگرفته است. همچنین در بررسی جایگاه و اهمیت رنگ قرمز، مشخص شد این رنگ با 86/2%، از بیشترین فراوانی حضور، در کانون تاج اُرُسی برخوردار است. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که استقرار رنگ‌ها در سطوح نور گذر ارسی‌ها، تصادفی نیست و از نظمی پنهان و رازآلود برخوردار است؛ نظمی که باعث ایجاد نوعی از زیبایی جهان‌شمول و بی‌زمان بر نحوه‌ی چینش شیشه‌های رنگی در ارسی‌ها می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Importance, Abundance and Distribution of Red Color in Stained Glass Windows of Historical Houses in Iran Case Study: 22 Examples of Stained Glass Windows Circle heads (Crowns) in Houses built during Qajar Dynasty in Tabriz

نویسندگان [English]

  • Massud wahdattalab 1
  • Amin Nikmaram 2
1 Tabriz Islamic Art University
2 Tabriz Islamic Art university
چکیده [English]

Abstract:
Stained glass windows are among the elements that have high decorative aspects in Iranian traditional homes. One of the ways to increase the lifetime of welcoming an artwork is breathe and live in the atmosphere of the traditions that have been prominent in the test of time. The main purpose of the present study is decoding the knowledge and skill of the architects of the architectural arrays through the monitoring of the frequency and distribution of color, especially the red color in the stained glass windows.

The statistical population of the present study is 121 existing stained glass windows of the city of Tabriz that include all the ones used in different locations and historical periods. In order to limit the study, the Qajar period and residential use were the primary criteria for screening the statistical society. Regarding the purpose of the article, the crown pattern, which has the ability to calibrate and overlap, was used to discover the type of distribution.

After determining the purpose, introducing the theoretical background and the experimental data (recognition of components and elements) on sash wood, the method and framework of the research, sample size, analytical method, findings and conclusions, while referring to the different colors used in stained glass windows, the present research tried to study the order, position, abundance and distribution of red color compared to other colors used in stained glass windows in Qajar houses in Tabriz and attempted to answer some questions such as:
- Which color used in the stained glass windows has the highest percentage of presence?
- Compared to the other colors, how is red color positioned in stained glass windows of Qajar architecture?

To answer these questions, photographs were taken from a sample of 22 crown head of stained glass windows in Qajar houses in Tabriz, and then, using the AutoCAD and Photoshop software, the colors and proportions of the windows were examined. The research methodology was descriptive-analytic. The theoretical foundations of this research were based on library information and the collection of written documents in the field of color and stained glass windows.
According to our results, compared to other colors (such as blue, green, orange and yellow) the color red, ranked the highest in terms of presence in the window crown light-passing surface (i.e., the visible transmittance surface). In terms of importance, color red also won the race with an abundance equal to 86.2%. Comparison of color distribution patterns across the Stained glass window crowns revealed that color red had a particularly regular and rhythmic distribution. Considering these results, we concluded that deployment of colors in the arrangement of Stained glass window transmittance area was not random, but was based on a hidden proportional order. Furthermore, it was found that the masters in an intuitive or attainted way were aware of the red color and have utilized hidden principles in using it. They knew how to use it so that it would look attractive and appealing while avoiding its excessive use.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: Tabriz
  • Qajar-Period Houses (houses built during the Qajar Period)
  • Iranian stained glass windows (orosi)
  • Crown of sash window
  • red color and light
امرایی، مهدی (1388)، ارسی، پنجره‌های رو به نور، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.
پاکباز، رویین (1388)، نقاشی ایران (از دیرباز تا امروز)، زرین و سیمین، تهران.
پیرنیا، محمد کریم (1381)، مصالح ساختمانی، آژند، اندود، آمود در بناهای کهن ایران، تدوین زهره بزرگمهری، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، تهران.
پیرنیا، محمد کریم (1394)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، سروش دانش، تهران.
خودداری نایینی، سعید و پاک‌نژاد، مهدی (1386)، بررسی تزیینات محراب‌های مسجد جامع ساوه، مطالعات هنر اسلامی، شماره 7، صص 111-132.
زارعی، محمدابراهیم (1392)، سنندج شهر ارسی، بررسی روند شکل‌گیری و گسترش هنر ارسی‌سازی بر اساس نمونه‌های موجود، مطالعات معماری ایرانی، شماره 4، صص 109-130.
شفیع پور، آسیه (1385)، ارسی در معماری سنتی ایران، هنر، شماره 68، صص 164-183.
شکفته، عاطفه و صالحی کاخکی، احمد (1393)، شیوه‌های اجرایی و سیر تحولات تزیینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری، نگره، شماره 30، صص 62-81.
علایی، علی و حسینی، نساء (1392)، شناخت ارزش‌ها و مفاهیم معماری و شهرسازی اسلامی (جایگاه نور و رنگ در هنر و معماری اسلامی-ایرانی)، اولین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی اسلامی و ترسیم سیمای شهری پایدار با گذر از معماری ایرانی-اسلامی و هویت گمشده آن، مرکز آموزش علمی-کاربردی زاهدان، زاهدان.
علیپور، نیلوفر (1390)، مطالعه‌ی طرح‌های ارسی‌های کاخ‌های قاجاری تهران، نگره، شماره 18، صص 5-21.
کمالی، محمدرضا (1389)، بررسی معماری دوره‌ی قاجار، دانش مرمت و میراث فرهنگی، شماره 4، صص 47-54.
مجلسی، ابوذر (1387)، مفهوم نور و رنگ و بررسی آرای هانری کربن در کتاب انسان نورانی در تصوف ایرانی با توجه به معماری، ماه هنر، شماره 118، صص 18-31.
محسنی، حسین و نفری، بهرام (1379)، اطلاعات عمومی هنر (درک عمومی هنر)، عفاف، تهران.
مخلصی، محمدعلی (1382)، تزیینات و آرایه حمام، ماه هنر، شماره 57 و 58، صص 106-114.
مدهوشیان نژاد، محمد و عسکری الموتی، حجت اله (1395)، تمایزهای کیفی و کمی در سیر تحول ارسی‌های قاجاری تبریز، هنرهای زیبا، شماره 4، صص 77-84.
مدهوشیان نژاد، محمد (1391)، بررسیساختاریارسی‌هایخانه‌هایقاجاریتبریز، گزارش طرح پژوهشی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، منتشرنشده.
معین، محمد (1386)، فرهنگ معین، انتشارات زرین، تهران.
یوسفی، آمنه (1390)، قواره بری در بناهای قاجار تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، منتشرنشده.
 
Arjmandi, H; Mohd Tahir, M; Shabankareh, H; Shabani, M and Mazaheri, F (2011), Psychological and spiritual effects of light and color from Iranian traditional houses on dwellers, Journal of Social Sciences and Humanities, vol. 6, pp.288-301.
Demarco, A & Clarke, N (2001), An interview with Alison Demarco and Nichol Clarke: light and colour therapy explained, Complementary Therapies in Nursing and Midwifery,Vol.7, pp.95-103.
Faghfoori, r; Bolkhari Ghehi, H & Soltani, G (2014), Theosophical Principles of Light and Colour in the Architecture and Decorations of Soltaniyeh Dome, International Journal of Arts, Vol. 4, pp.8-16.
Tarajko-Kowalska, J (2010), Red Colour and Light in Architecture, Colour and Light in Architecture (92-98), Universita luav di Venezia, Venice.