علت کاویِ بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه قم

چکیده

«بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران» موضوعی است که تاکنون، تألیفات متعددی پیرامون آن نگاشته شده است. اغلب آنها به تحلیل کالبدیِ مصادیق این مسئله پرداخته ‌اند اما این مهم، مسئله‌ای نیست که تحلیل و ریشه‌یابیِ آن را بتوان در حوزه‌های کالبدی-فضاییِ صرف ژرفکاوی نمود. پرسشی که شاکله اصلی این پژوهش را شکل می-دهد این است که «منشأ بروز بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران چیست؟». برای پاسخ‌گویی به این پرسش، ضمن اتخاذ رویکردی میان رشته‌ای و بهره‌گیری از متون دست اول دینی، در مقام گردآوری داده‌ها از روش اسنادی-کتابخانه ای و در مقام تحلیل و داوری داده‌ها از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است.
طبق یافته‌های این پژوهش، رمزگشایی از بحران فوق‌الذکر را بایستی در چالش تمدن اصیل اسلامی (به عنوان تمدنی الهی) و تمدن معاصر غرب (به عنوان تمدنی الحادی) واکاوی نمود. در سامانه‌ای که ارزش‌هایش ریشه در ملکوت دارد، بروز بحران هویت برای کنش‌ها و سبک‌هایی که محصولِ اصالت بخشیدنِ به مُلک در مقابل ملکوت است، امری محتوم است؛ به بیان دیگر، به دلیل عدم تجانس و تناسب مبانیِ بینشی و ارزشیِ معماری و شهرسازی معاصر ایران با کنش‌ها و سبک‌های کالبدی رایج در این نظام، این بحران همچنان تداوم خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Seeking the cause of identity crisis in contemporary architecture and urbanism of Iran with emphasis on triple of vision and value and action

نویسنده [English]

  • Mohammad Mannan Raeesi
University of Qom
چکیده [English]

“Identity crisis in contemporary architecture and urbanism of Iran” is an issue that in recent years, numerous articles and books have been written about it. The question that forms the configuration of this study is so: "what is the roots of identity crisis in contemporary architecture and urbanism of Iran?" To answer this question, with an interdisciplinary approach and using religious texts, a synthetic method is used (archival research method for gathering data and qualitative content analysis for analysis step and judgment of data is used).
According to the findings of this study, identity crisis in contemporary architecture and urbanism of Iran has a source beyond urbanism, and it is rooted in the challenge of genuine Islamic civilization (as a divine civilization) and contemporary civilization of the West (as an atheistic civilization). To prove this claim, numerous Quranic verses are cited which some of them are as follows:
He said: 'I swear by Your Might, that I will seduce all of them. Except those among them who are your sincere worshipers. ' (Sura Sad, verses 82-83). And hold fast to the Bond of Allah, together, and do not scatter. Remember the Favor of Allah bestowed upon you when you were enemies, and how He united your hearts, so that by His Favor you became brothers. And how He saved you from the Pit of Fire when you were on the brink of it. And so Allah makes plain to you His verses, in order that you will be guided. (Sura Al-e-imran, verse 103). It is He who has sent forth His Messenger with guidance and the religion of truth to uplift it above every religion; no matter how many the idolaters hate it. (Sura Tawba, verse 33). (satan) said: 'My Lord, for Your perverting me, I shall make (matters) in the earth seem most fair to them and I shall pervert all, (Sura Al-Hijr, verse 39). A protection against every rebel satan; so they cannot listen to the High Assembly, for they are pelted from every side. (Sura Saaffat, verses 7-8).
With analysis of above verses, it is shown that both theistic and atheistic civilizations are authoritarian; but because of the emergence of civilizations in the world of matter and characteristics of the material world, theistic and atheistic civilizations are relative and they cannot be in absolute terms attributed to true or false. So it is briefly stated that according to the early history of Islam, atheistic views and values and foundations of a civilization does not mean that there is no learning point in that civilization. But however, contemporary architecture and urban planning of Iran should maintain its physical individuation in order to extend its Islamic identity. But today, in the contemporary Iranian buildings (such as commercial, official buildings and etc.), no noticeable difference is not observed with similar examples in western countries. It is obvious that in such circumstances, speaking of the continuation of Islamic identity in contemporary architecture and urbanism of Iran is so far from reality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • divine civilization
  • modern civilization
  • Identity Crisis
  • architecture and urbanism
  • Religious Texts
قرآن کریم.
آر بلاستر، آنتونی (1367)، ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمه عباس مخبر، نشر مرکز، تهران.
ابن بابویه، محمد بن على (1403 ق)، الخصال، جلد ‏1، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
استاد ولى، حسین (1381)، آداب و سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، چاپ سوم، انتشارات پیام آزادى. تهران.
بهزادفر، مصطفی (1387)، هویت شهر، مؤسسه نشر شهر، تهران.
پارسانیا، حمید (1391)، جهان­های اجتماعی، انتشارات کتاب فردا، قم.
پارسانیا، حمید (1389)، هستی و هبوط انسان در اسلام، دفتر نشر معارف، قم.
پیرنیا، محمدکریم (1386)، سبک شناسی معماری ایرانی، تدوین دکتر غلامحسین معماریان، چاپ پنجم، سروش دانش، تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، نسبت دین و دنیا (بررسی و نقد نظریه سکولاریسم). نشر اسرا، قم.
حبیبی، سید محسن (1384)، از شار تا شهر، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
حجت، عیسی (1384)، هویت انسان ساز انسان هویت پرداز، نشریه هنرهای زیبا، شماره 24، صص 62- 55‏.
حرانی، حسن بن شعبه (1404ق)، تحف العقول، انتشارات جامعه مدرسین، قم.
خسروپناه، عبدالحسین (1392)، فلسفه علوم انسانی (بنیادهای نظری)، انتشارات تعلیم و تربیت اسلامی، قم.
خسروپناه، عبدالحسین (1382)، گستره شریعت، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، تهران.
خمینی، روح الله (1377)، شرح حدیث جنود و عقل، چاپ دوم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
خمینی، روح الله (1378)، صحیفه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
خمینی، روح الله (1361)، صحیفه نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران.
رجایی، حمید (1389)، آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی، انتشارات شهر من، اصفهان.
رئیسی، محمدمنان (1395)، تحلیلی میان رشته­ای از تحولات کالبدی فضایی بازارها و مراکز تجاری معاصر ایران با تأکید بر متون دینی، مجله مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، شماره 8 (2)، صص 118-99.
زرشناس، شهریار (1383)، مبانی نظری غرب مدرن، انتشارات کتاب صبح، تهران.
سید رضی، محمد  (1415ق)، نهج البلاغه، دار الاسوه، بیروت.
عاملی، جعفر مرتضی (1391)، شهر اسلامی، انتشارات بوی شهر بهشت، مشهد.
فوزی، یحیی و معینی­پور، مسعود (1388)، مبانی و اهداف توسعه سیاسی از دیدگاه امام خمینی، مجله مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 16، صص90-63.
گنون، رنه (1393)، بحران دنیای متجدد، ترجمه حسن عزیزی، انتشارات حکمت، تهران.
گولد، جولیوس و کولب، ویلیام (1384)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمهٔ محمد جواد زاهدی، نشر مازیار، تهران.
مجلسی، محمد تقی (1403ق)، بحار الانوار، جلد1، نشر وفاء، بیروت.
محدث نوری، حسین (1408ق) ، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، جلد 17، انتشارات موسسه آل البیت لأحیاء التراث، قم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375)، ارزش های اسلامی در مدیریت، فصلنامه معرفت، شماره 17، صص 30-18.
مهدوی نژاد، محمدجواد (1383)، حکمت معماری اسلامی در جستجوی ژرف ساختارهای معنوی معماری اسلامی ایران، مجله هنرهای زیبا، شماره 19، صص 66-57.
مهدی زاده، حسین (1393)، بینش تمدنی، انتشارات کتاب فردا، قم.
میرباقری، سید محمد مهدی (1393)، هنر، دین، تجدد، گفتارهایی در مبانی هنر، انتشارات کتاب فردا، قم.
نقره­کار، عبدالحمید (1387)، درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی، نشر پیام سیما، تهران.
نقره­کار، عبدالحمید و رئیسی، محمدمنان (1391)، تحقق­پذیری هویت اسلامی در آثار معماری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 7، صص 12- 5.
نقی­زاده، محمد (1386)، ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو تفکر اسلامی، انتشاراتسازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، اصفهان.
نقی­زاده، محمد (1379)، رابطه هویت سنت معماری ایران با مدرنیسم و نوگرایی، مجله هنرهای زیبا، شماره 7، صص 91-79.
نوروزی، محمد جواد (1376)، مبانی فکری سکولاریسم، فصلنامه معرفت، شماره 22، صص 34-22.
Adorno, T.W (2004), Aesthetic Theory, Trans by Robert Hullot-Kentor, Continuum International Publishing Group.
Eisenman , P (1988), EN Terror Firma: In Trails of Grotextes, in “Form, Being; Absence, Architecture and philosophy”, Pratt journal of Architecture, 2, Rizzoli, New York.
Nasr, H (1987), Islamic Art and Spirituality,State University of New YorkPress, Albany.
Tschumi, B (1996), Architecture and Disjuctions: Collected Essays 1975–1990, MIT Press, London.
Tschumi, B (1977), Architectural design 47, No.3, pp. 214-218
http://omranrco.tehran.ir.
http://setavin.com.