تبیین معیارهای کلیدی فرآیند شکل‌گیری هویت مکان در توسعه شهری جدید* (مطالعه موردی: منطقه 22 تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری شهرسازی، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

مقاله حاضر به تبیین معیارهای کلیدی فرآیند شکل­گیری هویت مکان در توسعه شهری جدید می­پردازد. به همین منظور و براساس مبانی نظری شامل نظریه‌ها و دیدگاه‌های مهم و نیز پژوهش‌های موردی قابل توجه و شناسایی شده در چارچوب هدف مذکور، 8 معیار کلیدی «آشنایی و شناخت»، «خوانایی و تشخص»، «رضایت­مندی»، «خودکارآمدی»، «تعامل اجتماعی»، «تناسب محیطی»، «دلبستگی» و «خاطره انگیزی» در زمینه شکل­گیری، احراز و تشخیص هویت مکان از نقطه نظر ساکنان در توسعه شهری جدید دارای اهمیت می­باشند. بررسی و تبیین بیشتر این 8 معیار، در مجموع به واسطه 29 زیرمعیار و 50 سنجه (متغیر) با استناد به انجام تحلیل عاملی تاییدی در خصوص تایید سازه‌های عاملی فوق به همراه روایی و پایایی در ارتباط با مطالعه موردی شامل شهرک‌های دهکده المپیک، چشمه، راه آهن و صدرا مورد توجه قرار گرفته است. این چنین، امکان طرح مدلی 8 عاملی در زمینه مطالعه و سنجش هویت مکان در توسعه شهری جدید فراهم شده که در عین حال، گامی اساسی در مسیر تدوین و ارائه مدلی ساختاری در سطحی فراتر است. کفایت برازندگی این مدل اندازه­گیری (سنجش)، به واسطه شاخص‌های مختلف، گویای آن است که الگوی مورد توجه از نقطه نظر هماهنگی داده‌ها شامل 638 نمونه مورد توجه با ساختار عاملی آن، از برازندگی قابل قبولی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of the Key Criteria of the Process of Place-Identity Formation in New Urban Development* (Case Study: District 22 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • Parsa Arbab 1
  • Mohammad Mehdi Azizi 2
  • Mohammad Mehdi Azizi 2
1 Ph.D. in Urban Planning, School of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran
2 Professor, School of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran
چکیده [English]

This research aims to explain the key criteria of the process of place-identity formation in new urban development. Based on the theories, views, and researches that are identified and cited in the framework of the mentioned purpose, eight key criteria are important and considered. These criteria are included “Familiarity”, “Environmental Legibility and Distinctiveness”, “Satisfaction”, “Environmental Self-Efficacy”, “Social Interaction”, “Environmental Congruency”, “Attachment”, and “Memorability”. These eight key criteria have been investigated with 29 sub-criteria and 50 measures or variables in total through the confirmatory factor analysis with confirmation of 8 structures and validity and reliability. This analysis has been done in relation to the case study, selected neighborhoods from District 22 of Tehran including Dehkadeh-Olympic, Cheshmeh, Rah-Ahan, and Sadra Towns, respectively with reference to 154, 157, 166, 161, and 638 samples in total. To this end, the views of the local inhabitants have been focused through a questionnaire based on the 5-point Likert-type scale including “1: very poor”, “2: poor”, “3: average or fair”, “4: Good”, and “5: Very good”. Results of the factor analysis show that these structures are in the range of 61 to 81 percent in terms of the total variance explained and reflected. The values of this index in relation to the Familiarity, Environmental Legibility and Distinctiveness, Satisfaction, Environmental Self-Efficacy, Social Interaction, Environmental Congruency, Attachment, and Memorability are about 71%, 61%, 70%, 64%, 70%, 61%, 72%, and 81%. According to the statuses of each of the key criteria, as the scores show, all eight factors of the process of place-identity formation in new urban development are average (2.96 to 3.04). However, separate output indicates that their statuses are better than average in Dehkadeh-Olympic (3.21-3.4), average in Cheshmeh (3.03-3.15), close to average in Rah-Ahan (2.80-3.04), and between poor and average in Sadra town (2.47-2.76). Accordingly, it can be said that the situation of identification as the formation of sense and identity of place is more favorable in Dehkadeh-Olympic compared to the other towns. A measurement model for the process of place-identity formation in new urban development has been suggested based on the above-mentioned eight criteria or factor structures. This finding is an essential step on the path of developing a structural model in this regard. Statistical tests and indices of the model fit assessment establish that this suggested measurement model is acceptable in term of the coordination of actual data including 638 samples with factor structure. In reference to the contribution and role of this research, it can be emphasized that the foundation of any insight and vision on the mechanism of the place-identity formation in new urban development is only possible by simultaneous attention to all the key criteria: Familiarity, Environmental Legibility and Distinctiveness, Satisfaction, Environmental Self-Efficacy, Social Interaction, Environmental Congruency, Attachment, and Memorability. In addition, evaluation of this process, planning, and acting in order to accelerate and enhance it should be considered accordingly based on this framework. Further specific studies on these criteria or factors and their effectivenesses and relationships are issues that can be addressed in future researches for clarification of the theoretical and empirical findings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Place-Identity Formation
  • New Urban Development
  • Key Criteria
  • Confirmatory Factor Analysis
  • Measurement model

مراجع

ارباب، پارسا (1388)، فرآیند شکل­گیری هویت در شهرهای جدید: ارائه راهکارهایی برای هویت بخشی، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تهران.
ارباب، پارسا (1391)، سنجش وضعیت هویت یابی شهرهای جدید، مقاله ارائه شده در دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار و عمران شهری، اصفهان، 16 آذر.
ارباب، پارسا، محمدمهدی عزیزی، و اسفندیار زبردست (1393)، واکاوی ارتباط مدت زمان سکونت با شکل گیری هویت مکان در توسعه شهری جدید، مطالعات شهری، شماره 12، صص 72-59.
الکساندر، کریستوفر ( 1386)، معماری و راز جاودانگی: راه بی زمان ِساختن. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، تهران.
امین زاده، بهناز (1389)، ارزیابی زیبایی و هویت مکان، هویت شهر، شماره 7، صص 14-3.
بهزادفر، مصطفی، و علی برین (1387)، ساماندهی هویتی شهر جدید هشتگرد، ساخت شهر، شماره های 10 و 11، صص 24-11.
تیموری، شراره (1392)، تبیین و بررسی شاخص‌های روش‌های تحقیق کاربردی در طراحی صنعتی، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 18(4)، صص 74-67.
چپ من، دیوید، و جان دوناوان (1384)، انصاف و دسترسی، در آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت، ویرایش توسط دیوید چپ من، ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، صص 147-121، دانشگاه تهران، تهران.
چپ من، دیوید، و لس اسپارکز (1384)، محیط و فضا، در آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت، ویرایش توسط دیوید چپ من، ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، صص 204-175، دانشگاه تهران، تهران.
چپ من، دیوید، و مارتین براد شاو (1384)، تنوع و سرزندگی، در آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت، ویرایش توسط دیوید چپ من، ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، صص 173-149، دانشگاه تهران، تهران.
حبیبی، رعنا سادات (1387)، تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان، هنرهای زیبا، شماره 35، صص50-39.
حبیبی، سید محسن (1384)، شهر بی خاطره، شهر بی هویت، شهرهای جدید، 1،2،3و4، صص 18-13.
حبیبی، سید محسن (1385)، شهر جدید آستانه ای برای تکوین خاطره و حافظه شهری، مقاله ارائه شده در همایش بین المللی شهرهای جدید، تهران، 18-14 شهریور.
دانشپور، سید عبدالهادی (1379)، بازشناسی مفهوم هویت در فضای عمومی شهری (خیابان)، رساله دکتری شهرسازی، دانشگاه تهران.
دانشپور، سید عبدالهادی، منصور سپهری مقدم، و مریم چرخچیان (1388)، تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 38، صص 48-37.
راپاپورت، اموس(1384)، معنای محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیر کلامی، ترجمه فرح حبیب، پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.
رلف، ادوارد (1389)، مکان و بی مکانی، ترجمه محمدرضا نقصان محمدی، کاظم مندگاری و زهیر متکی، آرمانشهر، تهران.
زارع چاهوکی، محمدعلی (1389)، جزوه درسی روش‌های تحلیل چندمتغیره در نرم افزار SPSS، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
عزیزی، محمدمهدی، و پارسا ارباب (1389)، شناسایی و ارزیابی فرآیند شکل­گیری هویت در شهرهای جدید، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 42، صص 58-47.
فلاحت، محمدصادق (1384)، نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد، هنرهای زیبا، شماره 22، صص 35-42.
فلاحت، محمدصادق (1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، هنرهای زیبا، شماره 26، صص 66-57.
کلالی، پریسا و آتوسا مدیری (1391)تبیین نقش مولفه معنا در فرآیند شکل­گیری حس مکان، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17 (2)، صص 51-43.
گیدنز، آنتونی (1387)، تجدد و تشخص، ترجمه ناصر موفقیان، نشر نی، تهران.
لینچ، کوین (1381)، تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، دانشگاه تهران، تهران.
مدیری، آتوسا (1387)، مکان، هویت شهر، شماره 2، صص 79-69.
مرکز آمار ایران (1392)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390: نتایج منطقه 22 شهر تهران، واحد اطلاع رسانی آماری مرکز آمار ایران، تهران.
میرمقتدایی، مهتا (1383)، معیارهای شناخت و ارزیابی هویت کالبدی شهرها، هنرهای زیبا، شماره 19، صص 26-17.
میرمقتدایی، مهتا (1388)، معیارهای سنجش امکان شکل­گیری، ثبت و انتقال خاطرات جمعی در شهر، هنرهای زیبا، شماره 37، صص 16-5.
Abu-Ghazzeh, Tawfiq M (1999), Housing Layout, Social Interaction, and the Place of Contact in Abu-Nuseir, Jordan, Journal of Environmental Psychology, 19, pp 41-73.
Azizi, Mohammad Mehdi and Parsa Arbab (2012), Study of the Identification and Sense of Place in New Environments, Paper presented at the International Conference on Architecture and Design (INTERCAD), Vienna, October 17.
Brown, Gregory and Christopher Raymond (2007), The Relationship between Place Attachment and Landscape Values: Toward Mapping Place Attachment, Applied Geography, 27, pp 89–111.
Budruk, Megha and Sonja A Wilhelm Stanis (2013), Place Attachment and Recreation Experience Preference: A Further Exploration of the Relationship, Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 1–2, pp51–61.
Comstock, Nicole; L Miriam Dickinson; Julie A Marshall; Mah-J Soobader; Mark S Turbin; Michael Buchenau and Jill S. Litt (2010), Neighborhood Attachment and its Correlates: Exploring Neighborhood Conditions, Collective Efficacy, and Gardening, Journal of Environmental Psychology, 30, pp 435-442.
Creswell, John W (2012), Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, Pearson Education, Boston.
Cuba, Lee and David M Hummon (1993), A Place to Call Home: Identification with Dwelling, Community and Region, the Sociological Quarterly, 34(1), pp 111-131.
Droseltis, Orestis and Vivian L Vignoles (2010), Towards an Integrative Model of Place Identification: Dimensionality and Predictors of Intrapersonal-Level Place Preferences, Journal of Environmental Psychology, 30, pp 23-34.
Google Earth 7.1. 2013. District 22 of Tehran. 35°44'05.86"N, 51°12'35.95"E, elevation 4236 ft. Available through: http://www.google.com/earth. [Accessed October 2013].
Groves, Robert M; Floyd J. Fowler; Mick P. Couper; James M. Lepkowski; Eleanor Singer and Roger Tourangeau (2004) Survey Methodology, John Wiley & Sons, Hoboken.
Gustafson, Per (2001), Meanings of Place: Everyday Experience and Theoretical Conceptualizations, Journal of Environmental Psychology 21, 5-16.
Hull, R Bruce; Mark Lam and Gabriela Vigo (1994), Place Identity: Symbols of Self in the Urban Fabric, Landscape and Urban Planning 28, pp109-120.
Knez, Igor (2005), Attachment and Identity as Related to a Place and Its Perceived Climate, Journal of Environmental Psychology, 25, pp 207-218.
Kyle, Gerard T; Andrew J. Mowen and Michael Tarrant (2004), Linking Place Preferences with Place Meaning: An Examination of the Relationship between Place Motivation and Place Attachment, Journal of Environmental Psychology, 24, pp439–454.
Lalli, Marco (1992), Urban-Related Identity: Theory, Measurement, and Empirical Findings, Journal of Environmental Psychology, 12, pp 285-303.
Leemen, LEE (2013), the Impact of Teachers’ and Supervisors’ Involvement on Students’ Skill and Affective Development in Service-Learning, Educational Research and Reviews, 8(21), pp 1979-1987.
Lengen, Charis and Thomas Kistemann (2012), Sense of Place and Place Identity: Review of Neuroscientific Evidence, Health & Place, 18(5), pp 1162–1171.
Lewicka, Maria (2010), What Makes Neighborhood Different from Home and City? Effects of Place Scale on Place Attachment, Journal of Environmental Psychology, 30, pp 35–51.
Lobo, Caroline (2004), the Role of Environmental Perceptions in Sense of Place, Ph.D. Thesis of Environmental Design and Planning, Arizona State University.
Manzo, Lynne C (2005), For Better or Worse: Exploring Multiple Dimensions of Place Meaning, Journal of Environmental Psychology, 25, pp 67–86.
Miller, Delbert C and Neil J. Salkind (2002), Handbook of Research Design and Social Measurement, Sage, London.
Proshansky, Harold M (1978), the City and Self-Identity, Environment and Behavior, 10(2), pp 147-169.
Proshansky, Harold M; Abbe K. Fabian and Robert Kaminoff (1983), Place-Identity: Physical World Socialization of the Self, Journal of Environmental Psychology, 3, pp 57-83.
Qian, Junxi; Hong Zhu, and Yi Liu (2011), Investigating urban migrants’ sense of place through a multi-scalar perspective, Journal of Environmental Psychology, 31, pp 170-183.
Raymond, Christopher M; Gregory Brown and Delene Weber (2010), the Measurement of Place Attachment: Personal, Community, and Environmental Connections, Journal of Environmental Psychology, 30, pp 422-434.
Rollero, Chiara and Norma De Piccoli (2010), Place attachment, Identification and Environment Perception: An Empirical Study, Journal of Environmental Psychology, 30, pp 198-205.
Santor, Darcy A; Jeannie L. Haggerty; Jean-Frederic Levesque; Frederic Burge; Marie-Dominique Beaulieu; David Gass and Raynald Pineault (2011), an Overview of Confirmatory Factor Analysis and Item Response Analysis Applied to Instruments to Evaluate Primary Healthcare, Healthcare Policy, 7, pp 79-92.
Seamon, David and Jacob Spwers (2008), Place and Placelessness (1976): Edward Relph, In Key Texts in Human Geography, Edited by Phil Hubbard, Rob Kitchin, and Gill Valentine, 43-51, Sage, London.
Shamsuddin, Shuhana and Norsidah Ujang (2008), Making Places: The Role of Attachment in Creating the Sense of Place for Traditional Streets in Malaysia, Habitat International, 32, pp 399–409.
Smaldone, David; Charles Harris and Nick Sanyal (2005), an Exploration of Place as a Process: The Case of Jackson Hole, WY, Journal of Environmental Psychology, 25, pp 397-414.
Smith, Jordan W; Mae A. Davenport; Dorothy H. Anderson and Jessica E. Leahy (2011), Place meanings and desired management outcomes, Landscape and Urban Planning, 101, pp 359–370.
Soini, Katriina; Hanne Vaarala and Eija Pouta (2012), Residents’ Sense of Place and Landscape Perceptions at the Rural–Urban Interface, Landscape and Urban Planning, 104, pp 124-134.
Tweed, Christopher and Margaret Sutherland (2007), Built Cultural Heritage and Sustainable Urban Development, Landscape and Urban Planning, 83, pp 62–69.
Twigger-Ross, Clare L and David L. Uzzell (1996), Place and Identity Process, Journal of Environmental Psychology, 16, pp 205-220.
Ujang, Norsidah (2012), Place Attachment and Continuity of Urban Place Identity, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 49, pp 156-167.
Wells, Jeremy C (2009), Attachment to the Physical Age of Urban Residential Neighborhoods: A Comparative Case Study of Historic Charleston and I’On, Ph.D. Thesis of Environmental De
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی
دوره 20، شماره 4
بهمن 1394
صفحه 5-20

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار