سنجه‏ های (پیاده ‏پذیری )نقش پیاده راه‏سازی در بهبود حس مکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

چکیده

 
چکیده
این مقاله، ارتباط میان پیاده­راه­سازی و حس مکان را می‏سنجد. پرسش اصلی این است که چگونه‏ می‏توان برای ارزیابی گذر، شاخص‏ها و معیار‏هایی بر پایۀ توان دریافت پیاده به‏کار گرفت؟ روش این پژوهش، کیفی و توصیفی است. نخست، بن‏مایه‏های پیاده‏راه­سازی و حس مکان از نوشتارهای مربوط به طراحی‏شهری استخراج شده است؛ سپس مبانی پیاده‏راه‏سازی بر پایۀ جنبه‏‏های حس مکان، رده‏بندی شده و معیار‏هایی برای بهبودبخشی حس مکان با کمک پیاده­راه‏سازی تعیین شده‏است. یافتۀ اصلی این نوشتار، این است که رابطۀ مستقیمی میان پیاده­راه‏سازی و حس مکان برقرار‏است. سنجش پیاده‏راه‏‏ها از سه جنبۀ کالبدی (بوم‏شناختی، فضایی، ریخت‏شناسانه، زمینه‏ای، بصری)، ذهنی (دریافتی) و رفتاری (اجتماعی، کارکردی و گزینشی) «مکان» با معیار‏های دقیق قابل انجام است. در پژوهش پیش رو برخی از این معیار‏ها به این صورت به دست آمده‏اند: پوشش‏طبیعی، تنوع و مرزبندی فضایی، اندازه‏ها، شیوۀ‏ آمیختگی بدنه‏ها با گذر، تنوع بصری، یادمان‏ها و دریافت‏های غیربصری، آرامش و آسایش، تعامل مردمی، کاربری‏ها و شیوۀ دسترسی به آنها. با این معیار‏های کیفی می‏توان به ارزیابی پیاده‏راه‏های موجود در شهرها پرداخت. ارزیابی حس مکان با این معیار‏ها برای فضاهای دیگر نیز قابل به­کارگیری است. پیاده‏راه‏سازی درست، برنامه‏ریزی­شده و گام‏به‏گام می‏تواند حس مکان را در شهرها و سکونتگاه‏ها بهبود بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Walk Ability Criteria The Role of Walk Ability in Improving the Sense of Place

نویسنده [English]

  • Mahmud Rezaei
Assistant Professor, Arts and Architecture Faculty, Islamic Azad University, Tehran Central Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
After modern age, car dominance on the urban spaces has reduced the walk ability and sense of place for pedestrians. Non pedestrians, somehow, are travelling in placeless cities as well. The ways that people appear and behave in streets, plazas and other urban places are now challengeable. The concept and meaning of the place is changed by inappropriate articulation of pedestrian and non-pedestrian and consequently the physical, social and perceptual values of the place are threatened. The main research question in this article is about the correlation between walk ability and the sense of place. Which qualitative indicators and criteria can be adopted for walk ability evaluation based on the sense of place? The research methodology is qualitative and exploratory. First, the extensive principals of walk ability and sense of place in urban design are reviewed. Then walk ability principals are sorted based on the aspects of the sense of place. Indicators for improving the sense of place, then, are highlighted. The aspects of the sense of place are, first, categorized into 3 components including Physical, Perceptual and Behavioral aspects, based on Punter’s ideas. Then, these are matched with eight layers of urban design proposed by Carmona including: Spatial, Morphological, Contextual, Visual, Perceptual, Social, Functional and Sustainability. One more layer is added, based on Jon Gehl’s contribution about people behaviors. For each of three aspects and 9 layers a series of urban design literature is studied and the key concepts and theories are analyzed. Meanwhile the walk ability issues are matched with each level. The key findings of this article indicate that there is a strong relation between walk ability and the sense of place. Assessment of the walk ability should consider three broad aspects of the place including physical, perceptual and behavioral. The balance between these three aspects might also be measured in a quantitative research. Some indicators for walk ability appraisal in this article are: natural features and climatic comfort, spatial variety and enclosure, dimensions, articulation to the surrounding, visual variety, memories, safety and security,   people interaction, variety and permeability of land uses and finally the efficient of optional people behaviors. Applying these indicators, the walk ability of the existing places as well as the sense of the place can be assessed. As the indicators coming out of this research are qualitative, therefore they remain so dynamic that means other researchers might improve or adjust it for specific target. There are also another factors including the number of people using the passage, local intentions and visions, type of vehicles, etc that can be classified into the studied layers. With the criteria resulting from this research, it is also possible to quantify the measurement for walk ability. However, for the measurement, it is recommended to evaluate the area under the supervision of expert panel. Generally, in order to improve the sense of the place, the design of the pedestrian way should consider not only perceptual and behavioral but also ecological, spatial, morphological, contextual, visual and functional aspects of the walk ability. Improving walk ability will normally improve the sense of the place

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: Walk ability
  • Sense of Place
  • Urban Spaces
  • Pedestrianization Audit
ابراهیمی، محمدحسن (1388) ؛ میدان، فضاهای تعریف‌نشدۀ شهرهای ایرانی، هویت شهر،سال سوم، شماره4، صص 107-120.
پاکزاد، جهانشاه (1386)، راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، چاپ سوم، معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن، تهران.
خستو، مریم، و سعیدی رضوانی، نوید (1389)، ﻋﻮاﻣﻞ ﻣؤﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﺮزﻧﺪﮔﻲ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی، ﺧﻠﻖ ﻳﻚ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﺳﺮزﻧﺪه ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم «ﻣﺮﻛﺰ ﺧﺮﻳﺪ ﭘﻴﺎده»، هویت شهر، سال چهارم، شماره6، صص 63-74.
رفیعیان، مجتبی و صدیقی، اسفندیار و پورمحمدی، مرضیه ( 1390)، امکان‌سنجی ارتقای کیفیت محیط از طریق پیاده‌راه‌سازی محورهای شهری، مورد محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم؛ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ‏ای، دوره سوم، شماره11، صص41-56.
رضایی، محمود (1382 الف)، مکان بی‌نظم: بررسی و نقد اندیشه‌های ویلیام وایت، فصلنامۀ‏ فنی اجتماعی شهر، سال چهارم، شمارۀ‏ 26‏، صص65-69
رضایی، محمود (1382ب)، و از پارادایم‌های دیگر (تفاوت نگرشی طراحی شهرسازان و معماران)، مجلۀ‏ معماری و شهرسازی، شمارۀ ‏70 و 71‏، صص69-65.
رضایی، محمود (1382پ)، درس آخر: راه، یادی از زنده‏یاد منوچهر مزینی، مجلۀ شهرداریها، شمارۀ 50، ص 124.
رضایی، محمود (1383)، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در طراحی شهری با توجه به مفاهیم نوین شهرسازی (مطالعۀ موردی شهر تهران)، رسالۀ دکتری شهرسازی به راهنمایی دکتر فرشاد نوریان و مشاورۀ دکتر حجت‌ا... قدیمی و دکتر مجید مفیدی شمیرانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
ضرابیان، فرناز و منعان، محمدرضا (1387)، بررسی میزان و عوامل تأثیرگذار بر حس مکان، مجلۀ شهرداریها، سال نهم، شمارۀ 89، صص28-23.
عباس‌زادگان، م. و روستا، م. (1387)، ارتقای کیفیت فضاهای شهری در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، نمونۀ موردی: محلۀ صابون‌پزخانۀ تهران.
اولین همایش بافتهای فرسودۀ شهری، شرکت مادر تخصصصی عمران و بهسازی شهری ایران، مشهد. فلاحت، محمدصادق (1384)، نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد، مجلۀ هنرهای زیبا، شماره22، صص42-35.
فلاحت، محمدصادق (1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهندۀ آن، مجلۀ هنرهای زیبا، دوره 15، شمارۀ 26، صص66-57 .
قریب، فریدون(1383)، امکان‌سنجی مسیرهای پیاده و دوچرخه در محدودۀ تهران قدیم، فصلنامۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 19، صص28-17. گلکار، کورش(1379)، مؤلفه‌های سازندۀ کیفیت طراحی شهری، نشریۀ علمی ـ پژوهشی صفه، شمارۀ 32، صص 65ـ38.
مجتهد سیستانی، ارم(1387)، شاخص‌های کیفی مطلوبیت پیاده‌راه‌ها و خیابان‌های شهری، اولین کنفرانس بین‌المللی دانشجویی عمران، مشهد.
Carmona, M. (2001), Housing Design Quality: Through Policy, Guidance, and Review, Spon Press, London.
Jaskiewicz, F. (1999), Pedestrian Level of Service Based on Trip Quality. Urban Street Symposium (pp. G1-1 to G1-14, Transportation Research Board, National Research Council), Dallas, Texas.
Melia, S., Parkhurst, G., & Barton, H. (2010), Carfree, low-car, What’s the Difference? In J. Whitelegg, World Transport Policy & Practice (pp. 24-38,Eco-Logica Ltd), Stockholm.
Punter J. V. & M. Carmona(1997), The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, E & FN Spon, London.
Tolley, R. (2003), Providing for pedestrians: principles and guidelines for improving pedestrian access to destinations and urban spaces, Department of Infrastructure, Victoria, Melbourne.
Wallar, M. (1988), How to creat a pedestrian mall? Retrieved 8/18/2012, from Culture Change: www.culturechange.org/issue14/pedestrianmall.html