بازتولید و کاربرد الگوی هندسی گره در یادمان‌هایی معاصر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه معماری ، مؤسسه آموزش عالی توس ، مشهد ، ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

هندسه ‌یک ابزار ارزشمند به‌منظور خلق فرم در گذشته و حال بوده است؛ امروزه ابزارهای بسیار بیشتری برای بهره‌برداری از هندسه در معماری در اختیار داریم. در حال حاضر به‌منظور درک و استفاده از کالبد‌های معماری گذشته و درک نظم پنهانی آن باید روشی برای آنالیز به کار برده شود که علاوه بر کشف نظم موجود، امکان بازتولید آن نیز فراهم شود. پژوهش حاضر به‌کارگیری الگوی هندسی گره را در فرم یادمان‌هایی معاصر بررسی می‌کند و با استفاده از رویکرد هندسی، چگونگی کاربرد الگوهای سنتی گره را در فرم‌های معاصر بر اساس نظریه‌ی الگوی سالینگاروس تحلیل و بیان می‌کند، اینکه چطور هندسه‌ی گره‌های ایرانی در یادمان‌هایی معاصر به کار گرفته شدند و از چه تکنیک‌های هندسی برای تغییر هندسه‌ی گره استفاده شده است؛ که در عین استفاده از الگوی سنتی گره (هندسه پنهان)، در هندسه‌ی پیدا (فرم بنا) شکل جدیدی به خود گرفته است. همچنین بررسی تأثیر الگوی هندسی گره بر ساختار و آرایش فرم یادمان‌هایی معاصر از اهداف پژوهش می‌باشد. این مقاله هندسه‌ی گره‌های ایرانی را به‌عنوان عامل اتصال معماری معاصر و معماری گذشته تحلیل می‌کند‌. روشی که در این فرایند به کار برده می‌شود استدلال منطقی در ترکیب با گونه پژوهش موردی است. با استفاده از نتایج این تحقیق می‌توان بر روی معاصرسازی الگوی گره‌های هندسی کار کرد؛ در واقع این پژوهش نشان می‌دهد چطور هندسه‌ پنهان الگوهای سنتی، عامل ارتباط گذشته و حال در معماری می‌شود. این تحقیق، راهکارهای طراحی در رابطه با خلق مجدد بر اساس ساختار تشکیل‌دهنده الگوی گره به‌وسیله‌ی دگردیسی هندسی، ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reproduction and Application of the Geometric Pattern of Girih in Contemporary Monuments of Iran

نویسندگان [English]

  • mahsa rezazadeh 1
  • hamed kamelnia 2
1 Faculty Member of Department of Architecture, Toos Institute of Higher Education, Mashhad, Iran.
2 Associate Professor, Department of architecture, Faculty of Architecture and Urbanism, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Problem Statement: The present study examines the use of the geometric pattern of girih in the design of contemporary monuments across Iran. By employing a geometrical approach, this study analyzes  how traditional girih patterns are used in contemporary designs through Salingaros’ pattern theory. It also explores the creation of new girih patterns based on the structure of traditional girih through geometric transformation in specific case examples.
The key research questions are:

How have geometric girih patterns been used in the contemporary monuments of Iran during the 1930s and 1940s?
What is the role of girih in forming structuring patterns and shaping the form of memories?
How does the flow of girih geometry transform from traditional to contemporary?

Research Methodology: This study presents a method for analyzing, transforming, and reproducing the geometry of traditional patterns. This method is implemented using a mathematical-geometrical model . The paper explores the geometry of Iranian girih as a bridge connecting contemporary architecture and historical architecture. It begins by analyzing the girih pattern and its fundamental unit, then examines how the geometric pattern of Iranian girih is used as a structuring and aesthetic concept in contemporary monuments of Iran. Geometric analysis is used to illustrate the metamorphosis of these patterns based on changes in the critical points of the girih.
The methodology integrates logical reasoning with case study research. The findings were analyzed through geometric and mathematical analysis, followed by data interpretation using Excel and SPSS software.
Objective: This study aims to explore how girihs were used in contemporary Iranian monuments in the 1940s and 1950s, the geometric techniques employed to modify girih geometry, and how traditional hidden geometry evolved into new forms in practical geometry (building designs and volumes). Another key objective is to investigate the influence of the geometric pattern of girih on the structure and arrangement of contemporary monument forms.
Research Background: Theorists such as Ardalan, Bakhtiar, Burkhart, and Nasr have addressed Islamic geometric decorations from a philosophical perspective, while Cromwell and Critchlow have examined them from mathematical and geometric viewpoints (Khwarazmi, 2012: 14). In terms of domestic research, the literature on Islamic girih patterns focuses on the principles of drawing traditional girih, particularly in discussions of their geometric recognition.
Conclusion: Based on the results of this research, it is possible to contemporize the pattern of geometric girih. This study demonstrates how the hidden geometry of traditional patterns serves as a connection between the past and present in architecture. It highlights how changing the fundamental points of the smallest component of the girih (the base unit or sub-girih) can alter the overall geometry while maintaining the structural connection of the components. .
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • hidden geometry
  • girih pattern
  • metamorphosis
  • monument
پورنادری، حسین (1399). شعرباف و آثارش / جلد دوم: گره و کاربندی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
حاجی قاسمی،‌کامبیز و نوایی کامبیز (1399). خشت و خیال. تهران: انتشارات سروش، تهران.
حیاتی، حامد و آقا محمدی، حسین (1395). بررسی ویژگی‌های هندسی گره در معماری اسلامی. مطالعات علوم کاربردی در مهندسی، 2(1)، 13 - 28. https://civilica.com/doc/542816
خواجه سعید، فرناز؛ بلیلان اصل، لیلا و ستارزاده، داریوش (1400). گونه‌شناسی منظر یادمانی معاصر با رویکرد نشانه‌شناختی پیرس. منظر، 13، 55-47. https://civilica.com/doc/1280761
خواجه سعید، فرناز و بلیلان اصل، لیلا (1402). بررسی گونه‌های معنایی در منظر یادمانی معاصر، مجله‌ منظر، 53، 86-75 doi: 10.30495/hoviatshahr.2023.70137.12282
خوارزمی، مهسا (1392). مطالعه‌ای در نقوش هندسی تزیینات معماری در مساجد گناباد، ملک زوزن و فریومد. نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی، ‌17 (3)، 41-25. https://doi.org/10.22059/jfava.2013.29609
رضازاده، مهسا، اعتصام، ایرج، کامل نیا، حامد و میرزاکوچک خوشنویس، احمد (1399). تبیین رابطه معنی‌دار بین الگوهای آرایش دهنده و ساختار دهنده در میل‌ها و آرامگاه‌های برجی خطه خراسان (غزنوی و سلجوقی). پژوهش‌های معماری اسلامی، 8 (پیاپی 26)، 103-125. http://noo.rs/vuqFe
رضازاده، مهسا (1399). زبان الگوی معماری ایرانی. (رساله دکتری معماری). دانشکده معماری، دانشگاه آزاد تهران شمال.
رضوانی، محمد و شفیعی سرارودی، مهرنوش(1396). طراحی و تولید سرامیک‌های نقش برجسته در نمای ساختمان با الهام از شیوه‌های رسم گره‌های هندسی. کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی. https://civilica.com/doc/713428
سالینگاروس، نیکاس آنجلوس (1386)، ساختار زبان‌های الگو، ترجمه سعید زرین‌مهر، فصلنامه تحقیقات معماری، 4 (4)، 94-103. http://noo.rs/Hfm7D
شریف،حمیدرضا، حبیبی، امین و جمال‌آبادی، عبدالله (1395). کارکرد اقلیمی ‌هنر گره چینی در معماری اسلامی ـ نمونه موردی: بناهای مسکونی قاجاری شیراز. پژوهش‌های معماری اسلامی، (4)4، 73-13. http://jria.iust.ac.ir/article-1-617-fa.html
عصام سعید، عایشه پارمان (1397). هندسه و نقوش اسلامی ‌(نقش‌های هندسی در هنر اسلامی). ترجمه حمیدرضا زین‌الدین.
کیانی، محمد یوسف (1376). تزیینات وابسته به معماری دوران اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کل کشور.
گروت، لینداووانگ، دیوید (1384). روش‌های تحقیق در معماری، ترجمه عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گلستانی، سعید (1396). جستاری در مفهوم پیوستگی فضا و روند تحولات آن در مساجد ایران، نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 22(4)، 29-44. doi: 10.22059/JFAUP.2018.65695
مشبکی، علیرضا (1397). مقایسه تطبیقی معماری مقابر دوره سلجوقیان و ایلخانیان در شهرستان مراغه. دوماهنامه علمی ‌تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، 2، 1-12. https://shij.ir/RAHS/upload/RAHS/Content/180724_12/RAHS-No10-J1-Digital.pdf منتظر، بهناز و سلطان‌زاده، حسین (1397). بازتاب نقش پنج‌ضلعی منتظم در نقوش هندسی معماری اسلامی ‌ایران. مطالعات هنر اسلامی. 14(30)، 15-40، https://www.sid.ir/paper/136760/fa
مهدوی نژاد، محمدجواد و بهرامی، منیره (1393). نسبت یادمان گرایی و پایداری در معماری معاصر ایران (مطالعه موردی: مساجد معاصر). معماری و شهرسازی پایدار، 2(1)، 43-56. 20.1001.1.25886274.1393.2.1.4.7 doi:
میرجانی، حمید (1389). استدلال منطقی به‌مثابه روش پژوهش. نشریه‌ صفه، (50)، 50-36. doi: 20.1001.1.1683870.1389.20.2.3.6 نوریان، یحیی، کسرایی، محمدحسین (1394). مقایسه گره‌های سنتی و الگوهای معاصر اسلامی با تمرکز بر کاربرد در معماری معاصر. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، ۲ (۲)، ۶۳-۷۵. doi: 0.29252/ciauj.2.2.63
Abdullahi, Y., & Embi, M. R. B. (2013). Evolution of Islamic geometric patterns. Frontiers of Architectural Research, 2(2), 243-251. doi: 10.1016/j.foar.2013.03.002
Ebrahimi, A., & Aliabadi, M. (2015). The Role of Mathematics and Geometry in Formation of Persian Architecture. Asian Culture and History. doi:10.5539/ach.v7n1p220
Alberti, L. B., (1988). On The Art of Building in Ten Books, (translated by Joseph Rykwert, Neil Leach, & Robert Tavernor), MIT Press, Cambridge, Massachusetts.
Martens, B., & Brown, A. (2005), Computer Aided Architectural Design Futures, and the11th International Conference on Computer Aided Architectural Design Futures, Vienna University of Technology, 373-382. doi:10.1007/1-4020-3698-1 Barrios, C., & Alani, M. (2015), Parametric analysis in Islamic geometric designs, The Next City: 16th International Conference CAAD Futures, 304-322.
Cromwell, P. R. (2010). Hybrid 1-point and 2-point constructions for some Islamic geometric designs. Journal of Mathematics and the Arts, 4, 21-28. doi:10.1080/17513470903267259
Riether, G., & Baerlecken, D. (2012). Digital Girih, A Digital Interpretation Of Islamic Architecture. International Journal of Architectural Computing. 10 (1), 1-12. doi:10.1260/1478-0771.10.1.1
Gombrich, E. (1979), the Sense of Order – A Study in the Psychology of Decorative Art, Phaidon Press Limited, London. Ibrahim, I.; Al Shomely, K., & Eltarabishi, F. (2023), Sustainability Implications of Utilizing Islamic Geometric Patterns in Contemporary Designs, a Systematic Analysis, Architectural Design, Urban Science, and Real Estate. Buildings, 13(10), 2434; https://doi.org/10.3390/buildings13102434
Dabbour, L. (2012). Geometric proportions: The underlying structure of design process for Islamic geometric patterns. Frontiers of Architectural Research. doi:10.1016/j.foar.2012.08.005
Ranjazmay Azary, M. & Bemanian, M. & Mahdavinejad, M. & Körner, A. & Knippers, J. (2023).
Application-based principles of islamic geometric patterns; state-of-the-art, and future trends in computer science/technologies: a review. Heritage Science. doi: 10.1186/s40494-022-00852-w.
Sakkal, M. (2018). Intersecting squares: applied geometry in the architecture of Timurid Samarkand.
Journal of Mathematics and the Arts. 12. 65-95. doi: 10.1080/17513472.2018.1468178.