Origin of Dome's multiplicity in Samarqand Jame Mosque

Document Type : Research Paper

Authors

1 Assistant Professor, Department of Restoration of Historic Buildings and Textures (Conservation and Development),School of Architecture, University College of Fine Arts, University of Tehran,Tehran, Iran.

2 2 Master Student of , Department of Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.

Abstract

Iwan and dome as independent spatial units entered mosques at least from the 4th century AH and on the plateau of Iran, it was probably in the Seljuk period that the first four-iwan mosques with a dome located behind the qibla iwan were created. The pattern of four-iwans with three domes around the courtyard, though visible in Ribat of Sharaf from the beginning of the sixth century AH, was not used in mosques before. The Bibi-Khanum Mosque in Samarkand with its four iwans and three domes around the courtyard, is one of the most important monuments of the Timurid period. Although this mosque has been analyzed many times, less attention has been paid to its several domes. To achieve the purpose of this article, which is finding the roots of Bibi-Khanum Mosque design, the following actions have been taken: The historical texts of the Timurid Era have been examined using the interpretive-historical method, contemporary researches in this field have been reviewed and the documents have been compared using the method of logical reasoning. In addition, answering these questions seems necessary: Where can you find the pattern of Bibi-Khanum Mosque? And what other examples exist with this Design?
The results show that the addition of iwans and domes to Indian mosques probably dates back to the late Seljuk period and coincided with the beginning of the Delhi Sultanate period in the India. The oldest example of which is the addition of several asymmetrical domes around the Quwwatul-Islam Mosque in Delhi in the sixth century AH. In the middle of the eighth century AH, the Jahanpanah Mosque in Delhi with its courtyard, iwans and dome, was one of the first mosques to be built similar to the two-iwan mosques in Iran - except that four domes were built on all four sides of the courtyard. Until about a century later, this design was used in several other mosques in India with a few changes, such as Mosques of Jaunpur and Srinagar.
According to historical sources, Timur visited the Jahanpanah Mosque during the conquest of Delhi, and after returning from India, ordered the construction of the Jami Mosque of Samarkand. In addition, the roots of the jami Mosque  of Samarkand design could be the previous experiences in buildings, such as Ribat of Sharaf in Khorasan, and possibly the grandiose attitude inspired by important Ilkhanid buildings. This pattern was not common in Iran, except for the Abbasi Mosque of Isfahan. In the Bibi-Khanum and the Abbasi Mosques, the domes on both sides are used for worship, while in the Jahanpanah and Jaunpur mosques and others in India, the surrounding domes are the entrance porches, Which, aside from the dome, were previously used in the design of Iranian mosques such as the Jami Mosque of Yazd. However, It is not as significant as Jahanpanah Mosque. As a result, it is possible that the architect of Bibi-Khanum Mosque was inspired by the domes of Jahanpanah Mosque, but he used his own method of using the space.



Keywords

Main Subjects

References

ابن عربشاه، اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (2536)، زندگانی شگفت‌آور تیمور، ترجمه محمدعلی نجاتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. امیدیان، زینب (1389)، «زمینه‌های تأسیس سلسله گورکانیان هند»، پژوهش در تاریخ سال اول زمستان، شماره 1.
اوکین، برنارد (1398)، «ایران و آسیای مرکزی»: فریشمن، مارتبن و خان، حسن‌الدین. تاریخ معماری مساجد، ترجمه غلامحسن علی مازندرانی، چاپ اول، تهران: یزدا.
بلر، شیلا و بلوم، جاناتان (1396)، هنر و معماری اسلامی (2)، ترجمه‌ی یعقوب آژند، چاپ هفتم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
پورجعفر، محمدرضا (1394)، معماری و شهرسازی دوره اسلامی در هندوستان بازتابی از تعاملات فرهنگی-هنری ایران و هند، چاپ اول، تهران: مرکز نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
پوگاچنکووا، گالینا آناتولینا (1387)، شاهکارهای معماری آسیای میانه، ترجۀ سید داوود طبایی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
پیرنیا، محمد کریم (1395)، سبک شناسی معماری ایرانی، چاپ هجدهم، تهران: غلامحسین معماریان.
تبریزنیا، مجتبی (1383)، «تاریخ غوریان و سلاطین دهلی هند در کتاب «تاریخ مبارک شاهی»»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا اردیبهشت 1383 - شماره 79 صفحۀ 64 تا 67.
ح‍اف‍ظ اب‍رو، ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ب‍ن‌ ل‍طف‌ال‍ل‍ه (1380)، زبدة‌التواریخ، چاپ اول، ت‍ه‍ران‌: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
حجت، عیسی و دیگران (1394)، راهیابی گنبدخانه به مساجد ایران، روایتی ازگسست و پیوست فضا، نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۰ شماره 3 پاییز ۱۳.
خادم‌زاده، محمدحسن (1389)، معماری دوره آل مظفر یزد – ایلخانی و تیموری با نگاهی به بناهای اتابکان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، تهران.
سرهندی، یحیی بن احمد (1391)، تاریخ مبارک شاهی‌، به سعی و تصحیح محمدهدایت حسین‌. تهران‌: اساطیر.
قلیپور، سودابه و حیدرنتاج، وحید (1395)، «تأثیرات باغهای تیموری در سمرقند بر باغ‌های صفوی در اصفهان (خیابان چهارباغ)»، نشریه علمی پژوهشی باغ نظر، سال سیزدهم/شماره 40 /مرداد و شهریور 1395.
قیومی بیدهندی، مهرداد (1397)، مجموعه هنر در تمدن اسلامی: معماری (1و2)، چاپ هفتم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
کیانی، محمدیوسف (1394)، معماری ایران دورۀ اسلامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
کی‌نژاد، محمدعلی و بلالی اسکویی، آزیتا (1390). بازآفرینی ربع رشیدی بر اساس متون تاریخی، چاپ اول، تهران: موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری، «متن».
گونسالس د کلاویخو، روی (1374)، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجبنیا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گلمبک، لیزا و دیگران (1374)، معماری تیموری در ایران و توران. با ترجمه کرامتالله افسر. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
معماریان، غلامحسین (1399)، معماری ایرانی: دستگاه شناسی، چاپ اول، تهران: گلجام.
هیلن‌برند، روبرت (1393)، معماری اسلامی: شکل کارکرد و معنی، ترجمۀ باقر آیت الله زاده شیرازی، چاپ ششم، تهران: روزنه.
شرف الدین علی یزدی (۱۳۸۷)، ظفرنامه، تهران: کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
Blair, Sheila S. (1984). "The Mongol Capital of Sulṭāniyya, " The Imperial"", Iran Vol. 24 , pp. 139-151.
Farooq(2013) Syed Guzanfar,WOOD AND BRICK ARCHITECTURE IN KASHMIR (1339-1585 A.D.): STYLISTIC, IDIOMATIC AND AXIOMORPHIC CHANGES, Proceedings of the Indian History Congress Vol. 74 (2013), pp. 865-874, Indian History Congress.
Gerster (2008), Georg. Paradise Lost, Persia from Above, Phaidon Press.
Hatef Naiemi, Atri (2020). " The Ilkhanid City of Sultaniyya: Some Remarks on the Citadel and the Outer City", Iran, DOI: 10.1080/05786967.2020.1744469.
J. Bronkhorst(2008),Indian Islamic Architecture, BOSTON: Brill
O’Kane(2017) Bernard , Architecture and Court Cultures of the Fourteenth Century: Flood, Finbarr Barry and Necipoğlu, Gülru. A Companion to Islamic Art and Architecture, Hoboken : John Wiley & Sons Inc., 2017
Paskaleva, E. (2012). The Bibi Khanum Mosque in Samarqand: Its Mongol and Timurid Architecture. The Silk Road, 81–98. Petersen(1999) Andrew, Dictionary of Islamic Architecture, Routledge
Porter, Yves and Castinel, Richard (2018). Jahanpanah’s Jamiʿ Masjid (Circa 1343): A Reassessment, Muqarnas Online, Volume 35: Issue 1, Page: 83–123.
Rogers, Michael. The Spread of Islam. Oxford: Elsevier, Phaidon, 1976.
Welch, Anthony and Crane, Howard (1983). " The Tughluqs: Master Builders of the Delhi Sultanate", Muqarnas Vol. 1, pp. 123-166.
URL1: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bibi-Khanym_Mosque_
(8145400614).jpg. URL2:https://www.kahajaun.com/delhi
/travel/religious/66/begumpur-mosque-oldest-and-strongest-mosque-delhi/. URL3:https://www.orientalarchitecture.com/sid/1403/uzbekistan/samarkand/bibi-khanym-mosque. URL4: https://archnet.org/sites/1574/media_contents/49681. URL5:https://www.orientalarchitecture.com/sid/1403/uzbekistan/samarkand/bibi-khanym-mosque. URL6: commons.wikimedia.org/wiki/File:Begumpuri_mosque_7.jpg. URL7: de.wikipedia.org/wiki/Datei:Mosque_courtyard,_Jama_Masjid,_Jaunpur.jpg. URL8: www.google.com/maps. URL9: islamicarchitectureinindia.weebly.com/jami-masjid-at-jaunpur.html. URL10: https://en.wikipedia.org/wiki/Jamia_Masjid,_Srinagar. URL11:https://en.wikipedia.org/wiki/Mahmud_Gawan_Madrasa#/media/File:College_Campus_of_yesteryears.jpg.
Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning
Volume 26, Issue 4
December 2021
Pages 39-51

Files

Share

How to cite

Statistics