Form Evolutions in Architecture of Tabriz Blue Mosque Based on Structural Analysis of Historical Eras*

Document Type : Research Paper

Authors

1 Assistant Professor, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran

2 PhD Candidate in Architecture, Department of Art and Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University,Tabriz

Abstract

Tabriz Blue Mosque is one of the artistic masterpieces of Kara Koyunlu era. But the proposed issue about this building is non-existence of originality in its volume totality; because during times the building structure has been changed and there are tremendous differences between the current structure and that its primary architects had aimed; and what currently exists from this building for the observers is very different with the one that its primary architects had intended. To understand these words maybe paying attention to this issue is enough that in the beginning of the current century (about five centuries after the Mosque construction), its primary volume totality was nearly zero. By beginning the evolutions of Reza Shah era and indication of archaism thoughts and establishing organizations such as Archaism and Antiques Department that was the result of a new attitude to the issue of cultural heritage in Iran, the Blue Mosque also was considered by managers and planners of local and national groups, and as a result, a new period started in its historical destiny. Since then, that is more than the past eighty years the most ruined parts of the mosque have been repaired or physically restored. The scientific explanation of the physical evolution process of this building is the research problem from which this paper is extracted. In the present paper the form evolutions of the mosque based on historical documents and also the objective investigation of the existed evidences (historical strata of the building) have been discussed. The results of the research indicate that the current structure of the mosque is the result of companionship of old strata with the new ones, and what is emerged from the building, despite having a coherent visage, lacks total originality and is the symbol of late wills. Moreover, as the time passes and as the contemporary attachments get older –that generally are restored in the past form- sometimes the original and the false forms are mixed and the visitors think that the whole mosque existed before. However, in recent years, the attempts in differentiating among original and attached parts that is one of the scientific principles of architectural protection are observed in some protective actions of this building. In explaining the contemporary protective actions for this building, it should be noted that the interferences have been resulted from changing approaches and managements and the definition of “desired condition” of the building has not been stable during the last eighty years; in a way that, during the solar twenties the desired condition was to repair “the same as old form” and “without even the least difference and heterogeny from the original elements”, and during the solar seventieth the desired condition was in observing the criteria such as “the possibility of diagnosing the original from the false from” and “reversibility”. Such attitudes are not peculiar to this building, but are aspects of the evolutions of the science of architectural protection in contemporary Iran that have affected the repair procedure of many historical buildings in Iran.

Keywords

References

اشمیت، اریش فردریش (1376)، پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران، برگردان آرمان شیشه­گر،سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
 بلر، شیلا اس، و جاناتان ام. بلوم (1382)، هنر و معماری اسلامی در ایران و اسیای مرکزی دورۀ ایلخانان و تیموریان، ترجمۀ سید محمد ـ موسی هاشمی گلپایگانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
 پازوکی، ناصر، و عبدالکریم شادمهر (1384)، آثار ثبت شدۀ ایران در فهرست آثار ملی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، تهران.
 پیرنیا، محمدکریم، (1383)، سبک­شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، معمار، تهران.
 تاورنیه (1336)، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، با تجدیدنظر کلی و تصحیح دکتر حمید شیرانی، کتابفروشی تایید، اصفهان.
ترابی طباطبائی، سیدجمال (1348)، نقش­ها و نگاشته­های مسجد کبود تبریز، شفق، تبریز.
 ترابی طباطبائی، سیدجمال (1379)، مسجد کبود «فیروزۀ اسلام»، مهدآزادی، تبریز.
 جکسن، ابراهم و. (1352)، سفرنامۀ جکسن، ترجمۀ منوچهر امینی و فریدون بدره­ای، خوارزمی، تهران.
 حاجی قاسمی و همکاران، (1383)، گنجنامه: فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، ج6، مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
 دیباج، اسماعیل (1334)، راهنمای آثار تاریخی آذربایجان شرقی، شفق، تبریز.
 دیباج، اسماعیل (1345)، آثار باستانی و ابنیه تاریخی آذربایجان، (بی­جا).
 دیولافوا، ژان، لژیون دونور، و افسراکادمی (1369)،  ایران، ترجمۀ علی­محمد فره­وشی، دانشگاه تهران، تهران.
 ذکاء، یحیی، الف (1368)، تبریز، در شهرهای ایران، ج3، به کوشش محمدیوسف کیانی، صص 202ـ151، چاپخانۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی و جهاد دانشگاهی، تهران.
 ذکاء، یحیی، ب (1368)، زمین­لرزه­های تبریز، کتاب­سرا، تهران.
 سایت اینترنتی دانشنامه تاریخ معماری ایران­شهر  www.iranshahrpedia.ir [20/10/93].
 طهرانی، ابوبکر (1356)، دیار بکریه، به تصحیح و اهتمام فاروق سومر، طهوری، تهران.
 فخاری تهرانی، فرهاد، فرامرز پارسی، و امیر بانی مسعود (1384)، بازخوانی نقشه­های تاریخی شهر تبریز، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، تهران.
 فیلدن، برنارد و یوکا یوکیلتو (1382)، رهنمودهای مدیریت برای محوطه­های میراث فرهنگی، ترجمۀ سوسن چراغچی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
 کاتب­چلبی (مصطفی بن عبدالله) ( بی­تا)، جهان­نمای کاتب،­ ج2، بی­جا.
 کارنگ، عبدالعلی (1374)، آثار باستانی آذربایجان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی: راستی­نو، تهران.
 کبیرصابر، محمدباقر (1392)، رهیافت­های معماری سنتی تبریز برای ساخت و ساز ایمن پس از زلزله؛ مطالعة موردی: کاربست کلاف­های چوبی در معماری خانه­های قاجاری، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی نامه معماری و شهرسازی، ش11، ص 70ـ59
 کبیرصابر، محمدباقر و مهناز پیروی (1394)، میراث معماری اسلامی در ادراک سیاحان خارجی قرون یازدهم تا سیزدهم ﻫ.ق. ؛ مطالعة موردی: تحلیل کیفیت بقای کالبدی مسجد کبود، بر مبنای بازخوانی مستندات تاریخی، فصلنامة پژوهش­های معماری اسلامی، ش6، صص 85ـ68
 کبیرصابر، محمدباقر، حامد مظاهریان و مهناز پیروی (1393)، ریخت­شناسی معماری مسجد کبود تبریز، دوفصلنامة مطالعات معماری ایران، ش6، صص 23ـ5
 کست، پاسکال (1390)، بناهای دورۀ اسلامی ایران، ترجمۀ آتوسا مهرتاش، متن، تهران.
 گدار، آندره (1377)، هنر ایران، ترجمۀ بهروز حبیبی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
 گروته، هوگو (1369)، سفرنامۀ گروته، ترجمۀ مجید جلیلوند، مرکز، تهران.
 مشکور، محمدجواد (1352)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، انجمن آثار ملی، تهران.
 مصطفوی کاشانی، محمدتقی (1381)، مجموعه مقالات، ج1، گردآوری مهدی صدری، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
 میبدی، قاضی حسین بن معین الدین (1376)، منشات، تصحیح و تحقیق نصرت الله فروهر، نشر نقطه، تهران.
 مینورسکی، ولادیمیر (1389)، تاریخ تبریز، ترجمۀ عبدالعلی کارنگ، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، ویراستار محمد ابراهیم پورنمین، ویراست 2، انتشارات آیدین، تبریز.
 نادر میرزا (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، مصحح غلامرضا طباطبائی مجد، ستوده، تبریز.
 نخجوانی، حسین (1327)، مسجد کبود تبریز یا عمارت مظفریه، نشریه پژوهش­های فلسفی، ش3، ص11ـ20.
 نخجوانی، حسین (1338)، سیاحتنامه اولیاچلبی، شفق، تبریز.
 وهاب­زاده، عبدالرحمن (1385)، مسجد کبود، دیروز ـ امروز، در مجموعه مقالات سومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم، به کوشش دکتر باقر آیت­الله­زادۀ شیرازی، صص 274ـ213، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، تهران.
 یوکیلهتو، یوکا، (1387)، تاریخ حفاظت معماری، ترجمۀ محمدحسن طالبیان و خشایار بهاری، انتشارات روزنه، تهران.

Files

Share

How to cite

Statistics