نماد شناسی ِحوض در حوزه اخلاق معماریِ ایرانی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشکده هنر / دانشگاه نیشابور

چکیده

معماری در فرهنگ های دینی و سنتی همواره مفاهیم باطنی خود را در قالب نماد ارائه داده است؛ زیرا اعتقاد براین بوده است که حقایقی در جهان وجود دارد که با زبان متعارف نمی توان آن را بیان داشت. درواقع زبانِ عبارت قاصر از تبیینِ حقایق وحیانی و معنوی است و زبانِ اشارت را باید در این وادی به کاربست. نماد، ابزاری است برای ابراز مفهومی است که از حیطه حواس ما غایب است. بیانِ نمادین به معنی ایجاد زمینه ای ادراکی برای انتقال برخی مفاهیم خاص است.
درسنت ِخانه های ایران،حوض برای کاستن گرما وتامین رطوبت هوا، وضو ساختن، شستشو و ذخیره آب و آبیاری ساخته می شد. در حیاط های بزرگ معمولاً حوض ها دربرابر اتاق اُرسی یا پنجدری بود. غالباً حوض را در یکی از محورهای اصلی فضای خانه می ساختند، به طوری که طول حوض در امتداد طول خانه قرار گیرد. حوض ؛ افزون بر این ظرفیتی برای انعکاس زیبایی های خود ساخته و مصنوع پیرامون بود. برغم این همه حوض، کارکردی نمادین هم داشت. این مقاله که به روش مطالعاتِ توصیفی تحلیلی به رشته نگارش درآمده در اندیشه تبیین وجوه دیگر حوض و نمایاندن خصایص مکتوم آن معماری سنتی ایران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The symbolism of pool in the field of moral traditional architecture of Iran

نویسنده [English]

  • alireza bavandian
Faculty member of the Neyshabur University
چکیده [English]

The symbolism of pool in the field of moral traditional architecture of Iran

Abstract
What is so- called spirituality in Islamic art and architecture has always been present and has guided artists and architects Towards perfection. The pool, in spite of various uses, also has symbolic dignity. Symbolism is a manifestation of human thought and he never separated from it. Symbols are the Possibilities that human beings can see within the hidden world. Human mind, inevitably, wants to cross the appearance to the hidden. And this important request never stops. In other words, he is always looking for reasons. This pursuit of the underlying causes If continues Brings up the man To the same main destination. As a matter of fact,He sees only one cause for all phenomena, and this is The religious perspective. Therefore, it is natural that religious art and architecture has a symbolic nature. The symbol always says something. The same things that can not be expressed in normal conditions by man.by the way; The symbol does not produce art but rather than this is human direction creates art. as the same way, Instability images reflected from the building in front of the Stagnant water hordes has a reminder aspects. And it is not just a reference to the transience of this world and the thought Annihilation everything other than the essence of the greatness of nature. The truth of excellence that does not change, does not die, and will not die. The shaky images Tell us that Everything is unstable except for God.
In traditional and religious civilizations , Architecture has expressed its inner concepts as a symbol. Because that it was thought there were truths in a world that should only be to be expressed in transcendental language not Normal language. The language of the word can not express the hidden truths of this world and you have to hire sign language. The symbol is an instrument for expressing a concept that is absent from our senses. Symbolic expression means for creating a perceptual context for the transfer of Specific concepts. In the tradition of Iranian houses, the pool was constructed to reduce heat and humidity of the air, to abort, wash and store water and irrigation. Pool was ponds in the large courtyards commonly in front of the "Panjdari" is a large room that is often flanked to the main "Talar"(hall) of the house, and most often connected to a large balcony, where five large contiguous windows provide primary views to the main courtyard of the house. Often, architects built pool on one of the main axes of the home space, so that the length of the pool is along the length of the house. Moreover, The pool was a capacity to reflect the beauties of nature and surrounding buildings. In spite of all these words, The pool also has a symbolic function. This article that is written in descriptive and analytical research seeks to explain the hidden and symbolic aspects of the pool.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian traditional architecture
  • pool
  • Ethics
  • Water
  • symbol
ابن الرسول، سید محمدرضا (1387)، مناظره سرو وآب، نشریه آینه میراث، شماره 41، صص 323-285.
افشار، ایرج(1380)؛ دفتر تاریخ ، تهران،بنیاد موقوفات دکتر ایرج افشار 
افضل الملک ، غلامحسین خان(1362) ؛ سفرنامه خراسان و کرمان ، به اهتمام قدرت الله روشنی ( زعفرانلو)،  تهران، انتشارات توس
اعتماد السلطنه، محمد حسن خان(1367)، مرآه البلدان ، به کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران
بورکهارت، تیتوس (1376)، روح هنر اسلامی، ترجمه حسین نصر، از کتاب مبانی هنر معنوی، حوزه هنری، تهران.
پارسا، زینب(1392)، بررسی نقوش نمادین آب در نگارگری ایرانی اسلامی، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
پیرنیا، محمد کریم (1373)، باغهای ایرانی، تدوین فرهاد ابوضیاء، مجله آبادی، سال چهارم، شماره 15، صص9-4
پیرنیا، محمد کریم (1384)، آشنایی با معماری اسلامی، سروش دانش، تهران.
جهانگیر گورکانی،نورالدین محمد(1359)، جهانگیر نامه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران
حرعاملی، محمد بن حسن (۱۳۶۴)، ت‍رج‍م‍ه‌ ‌ وسائل الشیعه، مترجم علی صحت، ن‍اس‌، تهران
حقایق، مریم (1390)، اقامتگاه توریستی فرهنگی؛ همنشینی انسان و آب، دانشکده هنرو معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
خسروی، محمدباقر(1378)، آب در فرهنگ، هنر و معماری ایرانی، نشریه هنر، زمستان 1378- شماره 42صص 120-112
خوانساری، مهدی و دیگران (1383)، باغایرانیبازتابیازبهشت، سازمان میراث فرهنگی، تهران.
سدید السلطنه، محمد علی(1362)؛ سفرنامه ، تهران ، بهنشر
رفعت پاشا، ابراهیم ؛ مرآه الحرمین ، جلد اول ،  بی نا ، بی جا
ترجمه هادی انصاری روحانی، غزاله (1365)، طراحی باغ و احداث فضای سبز، انتشارات پارت، تهران.
زمانی ، حبیب ؛ رودگر ، قنبر علی، تجارت خارجی ماوراء النهر در دوره سامانیان، مجله پژوهش های تاریخی ایران و اسلام ، شماره 16، صص102-76
سامانیان، صمد و دیگران(1391)، نماد و اسطوره های مرتبط با آب و نور در هنر ایران قرون اولیه اسلامی، نشریه دستاورد، سال 22، شماره 32، صص 47-37.
طوسی، محمد بن محمود (1382)، عجایبالمخلوقاتوغرایبالموجودات، به اهتمام منوچهر ستوده، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
عزیزی، احمد (1390)، کفش های مکاشفه، موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی الهدی، تهران.
علی بن ابیطالب(ع)، گردآورنده آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم ج 1، مصحح: مهدی رجایی، انتشارات دارالکتاب الاسلامی، قم.
عینی، وفا (1391)، بررسی مردم شناختی معماری سنتی درارتباط با معماری نوین (بررسی موردی منطقه یازده تهران)، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
شهیدی مازندرانی ، حسین(1383)، سرگذشت تهران، تهران، انتشارات دنیا، راه مانا
کرزن، جورج ناتانیل (1367)، ایران و قضیه ایران، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
گلیارانی  بهزاد (1389)، مدخلی بررمزشناسی هندسی حوضچه های ایرانی، کتابماههنر، شماره 148، ص 100.
مصباح یزدی، محمد تقی (1383)، آموزش فلسفه ج2، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران.
مصباح یزدی، محمد تقی (1391)، اخلاق در قرآن، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
مصطفوی، محمد(1375)، اقلیم پارس ، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
معمارزاده، روح الله (1389)، تاثیر شکل حوض بر کیفیت آب حوض در معماری سنتی ایران، نشریه معمار، شماره ۶۰، ص 122
مقدم ، محمد( 1380)؛ درباره مهر و ناهید، انتشارات هیرمند، تهران.
منصوری، امیر (1388)، معماری آب، نشریه منظر، شماره اول، صص 3-1.
مور، چارلز (1381)، آب در معماری، ترجمه هدی علم الهدی، میراث فرهنگی، تهران.
موسوی گرمارودی، علی(19/7/1395)، ساقی نامه، روزنامه اطلاعات.
میرزا کوچک خوشنویس، احمد (۱۳۹۰)، منظره نمادین باغ ایرانی؛ نقش آب نمای مقابل کوشک باتکیه برباورهای مهرپرستی، فصلنامه منظر، دوره: 3، شماره 15، صص 11-6.
نوعی، غلامحسین و ساجع، لیلا (1388)، آب، عامل اساسی در شکل گیری تمدن ها باتأکید بر تمدن بین النهرین، مصر ، هند و چین، خلاصه مقالات ویلبر، دونالد( 1348)، باغ های ایرانی و کوشک های آن ، ترجمه مهین دخت صبا، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
همایش ملی و میان رشته ای آب و ارزشهای فرهنگی آن، دانشگاه فردوسی مشهد، 9و 10آبان. 
هدایت، صادق (1356)، نیرنگستان، انتشارات جاویدان، تهران.