قبض و بسط بتوارگی کالایی، مصرف گرایی و مصرف شهری در شهرهای میانی (نمونه مطالعه: رشت و قزوین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

چندپارگی شهری، گسیختگی، افتراق شهری و قطبی شدن، نتیجه بتوارگی کالایی، مصرف‌زدگی و مصرف اراضی شهر می‌باشد. در ایران نیز، با غلبه اقتصاد متکی بر خدمات و پیامدهای رقابت‌های فرساینده شهری و منطقه‌ای، این جریان سلطه یافته و مصرف اراضی در فرایندی از اشغال، انحلال، بازسازی و ادغام را موجب می شود. لذا مسئله نظری و تجربی این مقاله تمرکز بر مصرف‌گرایی شهری در شهرهای میانی ایران است. چون در متون شهرسازی رابطه میان فرهنگ مصرفی و مصرف شهری هنوز تبیین روشنی ندارد، هدف پژوهش تبیین و ارائه مدل تحلیلی برای سنجش این رابطه است و روش آن از حیث هدف کاربردی و تبیینی است. با تکیه بر مدل فضایی شهر مصرفیِ حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی (9 عامل با 40 متغیر)، شهرهای رشت و قزوین مورد مقایسه تطبیقی قرارگرفته‌اند. تثبیت مدل به کمک تحلیل عاملی تاییدی منتج به مدلی با 7 متغیر مکنون مرتبه اول و به ترتیب 42 متغیر مکنون مرتبه دوم برای رشت و 22 مورد برای قزوین گردید. نتایج نشان می دهد هردو نمونه، شهری مصرفی بوده و بازنمودهای فضایی فرهنگ مصرفی، حداقل در 4 مولفه مشهود است؛ تفاوت‌های به دست آمده، تبیین کننده تفاوت‌های فرهنگی و جغرافیایی این دو شهر از حیث مصرف‌گرایی شهری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of Commodity Fetishism, Consumerism, and Urban Consumption in Middle Cities (Case Study: Rasht and Qazvin)

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Parsi
  • Elaheh Shabanjoola
Faculty of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

The leisure industry is largely tied to activities related to reproduction and consumption and gives meaning to daily life. The life of this industry is the domination of space, and through the occupation of space, the dissolution of space, the liberation of space, and the integration of space, it ensures its survival and the forces of capitalism that it preserves. Urban fragmentation, rupture, urban differentiation, and polarization are partly the result of such commodity fragmentation, consumption and consumption of urban terrains and regions, and the salient features of this process. In Iran, as in many other countries, with the dominance of the service-based economy the flow of commodity and consumption is dominated and land use in the process of occupation, dissolution, reconstruction, integration and the like are gradually being served. However, not all cities and regions have experienced and are experiencing this tendency in the same way. Therefore, the theoretical and experimental issue of this article is the focus on consumerism and related urban land use in the middle cities of Iran and the adoption and expansion of this trend in these cities. Considering that in urban planning texts, the relationship between commodity wealth, consumer culture, and urban consumption is not yet clearly explained, so the principle of the study is to explain this relationship and present an analytical model to measure its realization and objectivity in the middle cities. The method of the research in terms of practical purpose and because of the connection of economic, social, and cultural factors and its physical representation is explanatory. Therefore, based on the spatial model of the consumer city obtained by EFA (by 9 factors and 40 variables beside significant Bartlett's test and KMO of 0.87), two provincial capitals, which are both middle cities of country, have been selected, and comparative comparisons are carried out using CFA and structural equations of path analysis. Stabilization of the model was done by confirmatory factor analysis with the goodness of fit indices which resulted in a model with 7 latent variables of the first order and 42 and 22-second order latent variables for Rasht and Qazvin, respectively. Since the standard factor loads in the two models are more than 0.4 and the t-values are higher than the absolute value of 1.96, one would conclude that the relationship between latent and explicit variables is significant. Moreover, the results show that Qazvin and Rasht, are both consumer cities and the spatial representations of consumer culture are evident in at least four components, namely: department stores, discount shops, soft infrastructure as well as passages and shopping malls. Undeniably, there are differences in each of the variables, which well explains the cultural and geographical differences between the two middle cities in terms of urban consumerism. As a final point, a comparative comparison of the two cities based on structural equations shows that consumerism, is influenced by the traditions and indigenous culture of the city, and differences such as the amount of indoor and outdoor consumption spaces confirm the matter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consumer city
  • Exploratory factor analysis
  • Confirmatory factor analysis
  • Structural equations modeling
  • Rasht
  • Qazvin

مراجع

امکچی، حمیده ( 1383 ) شهرهای میانی و نقش آن ها در چهارچوب توسعه ملی،
 امین پور، فرشته (1393). بررسی رابطه بین ارزش های شوارتز و سبک زندگی مصرفی در بین شهروندان شهر تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم اجتماعی.
باکاک، رابرت، (1381). مصرف، ترجمه ی خسرو صبری، تهران: شیرازه.
بودریار، ژان (1389). جامعه ی مصرفی، اسطوره ها و ساختارها، ترجمه پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.
بوردیو، پی یر (1390) تمایز، ترجمه ی حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
پاپلی یزدی، محمد حسین و حسین رجبی سناجردی ( 1382 ) نظریه های شهر و پیرامون، تهران، چاپ اول، انتشارات سمت
جعفرپور برزکی، مرتضی (1390). اخلاق مصرف از نگاه قرآن وحدیث، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث.
جوادی، سپیده (1392). احیای بازار به عنوان فضای شهری با تاکید بر رویکردهای نوین خرید و مصرف، پایان نامه کارشناسی ارشد، طراحی شهری، دانشکده شهرسازی‌، پردیس هنرهای‌ زیبا، دانشگاه تهران.
جین، مارک (1397). شهرها و مصرف، ترجمه مرتضی لیچ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
چولی محمودآبادی، محمّد (1390). بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مؤثّر بر سبک زندگی خانوادههای ایرانی، مورد مطالعه: شهر ارومیه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
حسامیان فرخ. اعتماد، گیتی. حائری، محمد رضا ( 1386 ) شهرنشینی در ایران، چاپ سوم، انتشارات آگاه، تهران.
حقیقتیان، منصور (1391). بررسی تأثیر شهرنشینی بر روابط اجتماعی در شهر بوشهر (آزمون نظریّه لوئیس ویرث)، مجلّه پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره سوم، شماره 8، صص 39-50.
ذکایی، محمد سعید، (1391). فراغت، مصرف و جامعه، نشر تیسا، تهران.
ذوالفقاری، مریم (1391). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر سبک زندگی و الگوی مصرف افراد، مطالعه موردی: مناطق شمال، مرکز و جنوب شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
رستگار، یاسر، (1393). مطالعه ی جامعه شناختی در باب آیین های مصرفی )بررسی و تفسیر رفتارهای مصرف گرایانه در مراسم ازدواج شهر اصفهان(، رساله دکتری رشته جامعه شناسی گرایش مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
رهنما، محمدرحیم و خوشاب، علی (1392). اولویت های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری در شهرجیرفت با تاکید بر شاخص های اجتماعی- کالبدی، پژوهش های بوم شناسی شهری، سال چهارم، پاییز و زمستان 1392 شماره 2 (پیاپی 8)
رئیسی، قاسم (1390). محاسبه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرف کننده در شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی.
زبردست، اسفندیار (1396). کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی (EFA) در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. مورد پژوهی: سنجش وضعیت پایداری اجتماعی در کلانشهر تهران. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره ۲۲، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۶، صص 18-5.
زیاری، کرامت ا... و جعفر تقی اقدام ( 1387 ) عمکرد شهر میانی خوی در توسعه فضائی . استان آذربایجان غربی، پژوهش های جغرافیایی، شماره 6 تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول.
سوندرز، پیتر (1394). نظریه اجتماعی و مسئله شهری، ترجمه محمود شارع پور؛ نشر تیسا
صادقی قمشلو، فرزانه (1392). ارزیابی و تحلیل پیامدهای تبدیل روستا به شهر، مطالعه موردی: شهرستانهای جنوبی استان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
کاتبرت، الکساندر (1397). شکل شهرها: اقتصاد سیاسی و طراحی شهری، ترجمه: حمیدرضا پارسی، آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران
کلارک، دیوید، (1394). جامعه مصرفی و شهر پسامدرن، مترجم: حمید پورنگ، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
مایلز، مالکوم و مایلز، استیون (1393). شهرهای مصرفی، ترجمه: محمدحسن خطیبی بایگی ، مرتضی قلیچ، نشر تیسا
محمد پور نیما، هرمز؛ پورشیخیان، علیرضا و عظیمی خانقاه، رقیه (1390). بررسی رابطه بین سبک وشیوه زندگی با فرهنگ مصرف و مصرف گرایی، مطالعات علوم اجتماعی ایران، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 28، بهار 1390.
مزینی، منوچهر (1377). مطالعه کالبد شهر تهران از نظر بصری و زیبایی شناسی، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
مهاجرانی، علی اصغر؛ حقیقتیان؛ منصور و یوسف نیا، مهدی (1394). بررسی تاثیر شهرنشینی بر سبک زندگی ساکنان روستاهای تبدیل شده به شهر در استان خراسان رضوی (نمونه موردی: شهرستان های خواف و رشتخوار)، مطالعات توسعه اجتماعی – فرهنگی، پاییز 1394, دوره 4, شماره 2; از صفحه 103 تا صفحه 123.
موسایی، میثم ( 1388 )، نقش فرهنگ بر الگوی مصرف، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره 34
هاروی، دیوید (1392)؛ تجربه شهری، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران: نشر اختران.
هاروی، دیوید، (1387) شهری شدن سرمایه، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران: نشر اختران.
Abaza, M. (2001). Shopping Malls, Consumer Culture and the Reshaping of Public Space in Egypt, Theory Culture Society 2001 18: 97.
Alaily-Mattar, N. (2010). Segregation for aggregation? The pattern and logic of spatial segregation practices of young affluent heads of households in the post-war city of Beirut. (Doctoral thesis, University College London, London, UK). Retrieved from http://discovery.ucl.ac.uk/192818/.
Athique, A. (2009). Leisure capital in the new economy: The rapid rise of the multiplex in India.
Avraham, Eli & Ketter, Eran. (2012). Media strategies for marketing places in crisis: Improving the image of cities, countries and tourist destinations. Media Strategies for Marketing Places in Crisis: Improving the Image of Cities, Countries and Tourist Destinations. 1-242. 10.4324/9780080557076.
Balmer, J.M.T. & Chen, W. (2017). Corporate heritage brands, augmented role identity and customer satisfaction (corporate heritage brands, corporate heritage, corporate heritage traits, multigenerational trait constancy, china heritage brand, Tongrentang), European Journal of Marketing, 51(9/10).
Banerjee T. (2001). “The Future of Public Space: Beyond Invented Streets and Reinvented Places.” Journal of the American Plan-ning Association 67 (1): 9–24.
Baudrillard, J. (1981), For a critique of the political economy of the sign, Telos, St Louis.
Bengtsson S. (2016). The Right to the Citi(zen): Urban Spaces in Commercial Media Environments, Space and Culture, 19(4) DOI:10.1177/1206331215621010
Boddy, Trevor (1992). Underground and Overhead: Building the Analogous City, in Sorkin (ed), ppl23-53.
Cacic, M. (2016). Fragmentation and identity of a city, Architecturae et Artibus, Vol. 8, no. 3, pp 5—11.
Campbell, Colin (2004). “I Shop Therefor I Know That I Am: The Metaphysical Basis of Modern Consumerism” in Ekstrom, Karin and Helene Brembeck, (eds) Elusive Consumption, Berg publishers, pp.11-27.
Chhabra, Deepak (2012). Examining the pros and cons of shopping mall culture as a leisure phenomenon, Leisure/Loisir, Vol. 36, No. 1, February 2012, 85–93.
Cohen Mychal & Pettit Kathryn L.S (2019). GUIDE TO MEASURING NEIGHBORHOOD CHANGE TO UNDERSTAND AND PREVENT DISPLACEMENT, National NEIGHBORHOOD indicators partnership.
Cohen, Mychal, Kathryn L.S. Pettit, and Diane K. Levy. (2019). “Turning the Corner Project Overview: Monitoring Neighborhood Change to Prevent Displacement.” Washington, DC: Urban Institute.
Contemporary South Asia, 17(2), 123–140.
COOK, D. T. (2003). Spatial Biographies of Children’s Consumption, Journal of Consumer Culture, Vol 3(2): 147–169 [1469-5405 (200307) 3:2; 147–169; 034012].
Couture V. & Handbury J. (2020). Urban Revival in America, Journal of Urban Economics, 119(2):103267
Cronin A. M. (2008). Calculative spaces: cities, market relations, and the commercial vitalism of the outdoor advertising industry, Environment and Planning A 40(11):2734-2750. DOI:10.1068/a4067.
Cronin A. M. (2010). Advertising, Commercial Spaces and the Urban (Consumption and Public Life), first published by Palgrave Mcmilan, New York.
Degen, M.(2017). “Urban Regeneration and Resistance of Place: Foregrounding Time and Experience”, Space and Culture, Vol 20, No. 2, pp. 141-155
Ding, L.; Hwang, J. & Divringi, E. (2015). Gentrification and Residential Mobility in Philadelphia, FRB of Philadelphia Working Paper No. 15-36
Dinnie, K (2011), City branding: Theory and cases, Palgrave Macmillan, London, UK.
Dwyer, Claire & Crang, Philip (2002). Fashioning ethnicities: The commercial spaces of multiculture, Sage, Volume: 2 issue: 3, page(s): 410-430.
E.-H. Yoo & C.-R. Lee & K.-H. Park (2015). Valuing Commercial Spaces in Multistory Buildings Using a Three-level Mixedeffects Modeling Approach, International Regional Science Review 2015, Vol. 38(4) 413-436.
Erkip, F (2003) The shopping mall as an emergent public space in Turkey. Environment and Planning A 35: 1073–1093. Feathereston, M. (1997). “consumer culture and postmodernism”, London: Sage.
Fernández, D. B., Meethan, K. (2014). The Relationship of City Branding and Tourist Promotion: The Case of Plymouth (UK) and Malaga (Spain), Athens Journal of Tourism, 0(3).
García-Hernández, María, Calle-Vaquero, Manuel de la and Yubero Cultural, Claudia (2017). Heritage and Urban Tourism: Historic City Centres under Pressure, Sustainability.
Gorman-Murray, Andrew & Nash, Catherine (2017). Transformations in LGBT consumer landscapes and leisure spaces in the neoliberal city, Urban Studies, Vol. 54(3) 786–805.
Gottdiener, M. (ed.) (2000) New Forms of Consumption: Consumers, Culture, and Commodification (Lanham, MD: Rowman & Littlefield).
Guest, G. & K.M., MacQueen, & E.E. Namey. Applied Thematic Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage, 2012.
Harvey, D. (1989). From managerilism to entrepreneurialism: The transformation in urban governacance in late capitalism. Geografiska Annaler, 71 (1). pp. 3-17
HARVEY, D. (2006). The Politics of Public Space, Routledge.
Hildreth, J (2008), The European City Brand Barometer–Revealing which cities get the brands they deserve, Saffron Brand Consultants, London.
Holliday, R. and Jayne, M. (2000), 'The potters holiday', in Edensor, T. (ed.) Reclaiming Stoke-on-Trent: Leisure, Space and Identity in The Potteries, Stoke-on-Trent: Staffordshire University Press, 117-200.Jackson, P. (1993), "Towards a cultural politics of consumption", Bird, J., Curtis, B. Putnam, T., Robinson, G. and Tickner, L. (eds) Mapping the Futures: Local Cultures, Global Change, Routledge, London, pp. 207-228.
Howard, Matt C (2016), A Review of Exploratory Factor Analysis Decisions and Overview of Current Practices: What We Are Doing and How Can We Improve?, International Journal of Human-Computer Interaction, Vol. 32, No. 1, pp. 51-62. Hubbard, Phil & Collins, Alan & Gorman-Murray, Andrew (2017). Introduction: Sex, consumption and commerce in the contemporary city, Urban Studies, Vol. 54(3) 567–581.
Jackson, T. (2010): Prosperity Without Growth? The Transition to a Sustainable Economy. London: Sustainable Development Commission.
Kavaratzis, M (2004), From city marketing to city branding: Towards a theoretical framework for developing city brands, Place Branding, 1(1), pp.58-73.
Landry, C. (1995). The Creative city, Oxford: Berg.
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space, Blackwell pblihing, UK.
Legeby, A. (2013). Patterns of co-presence, Spatial configuration and social segregation. Sweden: School of Architecture Royal Institute of Technology. PhD Dissertation.
Li, Y. (2000) Geographical consciousness and tourism experience, Annals of Tourism Research, 27(4), pp. 863–883.
Lowe, Michelle & Wrigley, Neil (2000). RETAIL AND THE URBAN, Urban Geography, Volume 21, Issue 7.
Mansvelt, Juliana, (2004). Geographies of consumption, London; Thousand Oaks: SAGE, 2005
Moghaddam, M. S.; Assadollahzadeh, T.; Mirmoini, M. & Azimi, S. (2013). Examining the City Brand Theory and Presenting Some Solutions for Implementing of It in Iran, Civil Engineering and Architecture, 1 (4), pp. 120-124.
Naik, Nikhil, Scott Duke Kominers, Ramesh Raskar, Edward L. Glaeser (2017). “Computer vision uncovers predictors of physical urban change.” Proceedings of the National Academy of Sciences 114(29): 7571-7576.
Nightingale, C. H. (2012). Segregation, A GLOBAL HISTORY OF DIVIDED CITIES. University of Chicago Press.
Oldenburg, Ray (1989). The Great Good Place, New York: Paragon House
Paul, Tanusree (2017): Mapping gendered spatialities in leisure: the case of new consumption spaces in the city of Kolkata, Contemporary South Asia, DOI: 10.1080/09584935.2017.1397601
Phadke, Shilpa & Khan, Sameera & Ranade, Shilpa (2011). Why Loiter? Women and Risk on Mumbai Streets Front Pilenska, V (2012), City branding as a tool for urban regeneration: towards a theoretical framework, Architecture and Urban Planning, Vol. 6, pp.12-16.
Raban, J. (1988). Soft City. Harper Collins, London.
Rabbiosi, C. (2015). Renewing a historical legacy: Tourism, leisure shopping and urban branding in Paris. Cities, 24, 095- 413.
Rehan, R. M (2014), Urban branding as an effective sustainability tool in urban development, HBRC Journal, 10(2), pp.222-230.
Ritzer, G. (2001). Handbook of Social Theory, SAGE Publications.
Ritzer, George and Douglas J. Goodman (2004). Modern Sosiological Theory. Sixth Edition. McGraw-Hill
Rizzi, P & Dioli, I (2010), From strategic planning to city branding: Some empirical evidence in Italy, PASOS, 8 (3), pp.39-49. Rondinelli, Dennis (2017). Unfolding Stakeholder Thinking, Routledge, pp.201-215. Ruiz-Rivera, N, Suarez, M, and Delgado-Campos, J (2016). Urban segregation and local retail environments. Evidence fromMexico City.Habitat International (54): 58-64.
Ruiz-Rivera, N, Suarez, M, and Delgado-Campos, J (2016). Urban segregation and local retail environments. Evidence from Mexico City. Habitat International (54): 58-64. Saltman, J. (2014). Three Strategies for Reducing Involuntary Segregation. The Journal of Sociology & Social Welfare (4): 5: 806-821.
 Saraiva, Miguel & Pinho, Paulo (2017). Spatial modelling of commercial spaces in medium-sized cities, GeoJournal (2017) 82:433–454.
Sassatelli, Roberta (2007) Consumer Culture, History Theory and Politics, Sage publications.
Shortel, Timothy @ Brown. Evrick (2014). Walking in the European city: quotidian mobility and urban ethnography. NewYork: ashgate.
Slater, Don (1997) Consumer Culture and Modernity, Uk: Polity Press.
Smets, P, and Salman, T (2016). The multi-layered-ness of urban segregation on the simultaneous inclusion and exclusion in Latin American cities. Habitat International (54: 80-87).
Storey, J. (1999) Cultural Consumption and Everyday Life (London: Arnold).
Urry, John (1995). CONSUMING PLACES, first published 1995 by Routledge.
Van Eeden, J & Du Preez, A (2006). South African visual culture. Pretoria: Van Schaik.
Vaughan, L. and Arbaci, s. (2011). The challenges of Understanding Urban Segregation.Built Environment 37(2): 128-138. Wilson, Elizabeth (1991). The Sphinx in the City, Virago, London.
Young, Y. E. (2012). City branding and urban tourism: a case study of Seoul and Taipei. In 6 th Conference of the International Forum on Urbanism
(IFoU): TOURBANISM, Barcelona, 25-27 gener (pp. 0-01). International Forum on Urbanism. Zenker, S & Martin, N (2011), Measuring success in place marketing and branding, Place Branding and Public Diplomacy, 7(1), pp.32- 41.
Zuk, Miriam, Ariel H. Bierbaum, Karen Chapple, Karolina Gorska, Anastasia Loukaitou-Sideris, Paul Ong, and Trevor Thomas. (2015). Gentrification, Displacement, and the Role of Public Investment: A Literature Review. San Francisco: Federal Reserve Bank of San Francisco. Zukin, S. (1998). Urban lifestyle: diversity and standardization in spaces of consumption, Urban Studis, 35, 825-839.
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی
دوره 26، شماره 2
تیر 1400
صفحه 25-38

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار