اولویت‌بندی خیابان‌های شهری جهت ایجاد محورهای پیاده‌مدار؛ موردمطالعه شهر گز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی

2 محمد جواد نوری ، مربی و دانشجوی دکتری رشته شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی، دانشگاه تهران

3 گروه شهرسازی ،دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

یکی از چالش‌های اساسی شهرنشینی عصر حاضر، سلطه خودرو بر فضاهای شهری است. فضاهایی که زمانی بستر حیات جمعی شهروندان بودند، با نفوذ خودرو، تا حدود زیادی نقش سازنده خود را در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان از دست دادند. یکی از مهم‌ترین سیاست‌هایی که در سال‌های اخیر جهت تقلیل این سلطه موردتوجه قرارگرفته است، پیاده‌مدار نمودن خیابان‌های شهری است. از آنجا که مدیریت شهری با محدودیت‌های مالی، فنی، عمرانی و ... روبه‌رو است، اولویت‌بندی پیاده‌مدارسازی خیابان‌های شهری حائز اهمیت است. نگارندگان این مقاله به دنبال رفع یک خلأ روش‌شناسانه در حوزه اولویت‌بندی پیاده‌مدارسازی خیابان‌های شهری بوده و بدین منظور شهر گز موردمطالعه قرار گرفته است. در این مقاله مدلی چندبخشی ارائه‌شده است که بر اساس شاخص‌های زیربنایی جریان حرکت پیاده (شاخص‌های چیدمان فضا) و سطح پوشش خدمات‌رسانی کاربری‌های شهری(دسترسی به اختلاط کاربری‌ها)، پایگاه داده جهت اولویت‌بندی پیاده‌مدارسازی خیابان‌ها را تولید می‌کند. سپس با اجرای مدل F’ANP بر روی پایگاه‌ داده‌ها، وزن شاخص‌ها محاسبه‌شده و با ساخت شاخص مرکب اولویت‌بندی پیاده‌مدارسازی خیابان‌های شهری (PIMSW)، خیابان‌ها اولویت‌بندی شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که اولویت ایجاد محورهای پیاده‌مدار در شهر گز تحت تاثیر سه مولفه زیر بنایی "چیدمان فضا"، "دسترسی به اختلاط کاربری‌های فراغتی" و "دسترسی به اختلاط کاربری‌های مرتبط با نیازهای روزمره یا کاری" قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritizing urban streets in order to make them walkable; A case study of Gaz

نویسندگان [English]

  • Farinaz Rikhtehgaran 1
  • Mohammad javad Nouri 2
  • Ameneh Bakhtiar 3
1 Master Student of Urban Design College of Fine Arts, University of Tehran
2 PhD student of urban planning at university of Tehran, urban planning lecturer at university of Tehran and Art university of Isfahan
3 Assistant professor ,Art university of Isfahan
چکیده [English]

One of the main challenges of urbanization in this century is the domination of automobile over urban spaces. Urban spaces that once lay the foundations of citizen’s common life, with the influence of the car on them, lost their constructive role in improving the quality of citizen’s life largely. One of the most important policies that has been considered in recent years to reduce the domination is making urban streets more walkable. Since urban management faces financial, technical, construction constraints, it is very important to prioritize urban streets in order to make them walkable. This paper seeks to fill a methodological gap in the field of prioritizing of making urban streets walkable. This gap is originated from two sources. The first is that in the most recent research, researchers have failed to prioritize streets in order to be more walkable without mental processes. The second is that the indicators used in recent research are not mostly the underpinning indicators. While the indicators such as space syntax indicators or land use service areas can be used as the underpinning indicators, they emphasized on such indicators like furniture, tiles etc. The last is important too but the most important differences between them is that the last one improves walkability while the first one attract the pedestrian movement stream more fundamentally.  The city of Gaz placed in Esfahan province-ShahinShar County is the case study of this paper. Accordingly, in this paper, a multivariate model is provided through the ArcMap software model builder, based on the underpinning indicators of the pedestrian movement stream (space syntax indicators (4 indicators)) and the Urban land uses service areas (9 land uses accessibility indicators), which calculates the space syntax indicators and service areas for the urban streets, Concurrently. Then, by implementing the F'ANP model on the output of the provided model, the weight of the 13 indicators is calculated and by formulating a composite index of prioritizing streets in order to make them more walkable(PIMSW: Priority Index of Making Streets Walkable), GAZ streets are prioritized. The results show that using F’ANP model for each city, a unique walkability model can be suggested based on the each urban context. This article suggests that a comparison between PIMSW models in different cities should be considered in future studies. While most of the previous studies have calculated and considered the indicators that influence walkability of urban streets either with the same weight or by the weights extracted from mental processes, in this paper, according to the city of Gaz, the weight of each indicator is extracted by F'ANP model. Also, The results of the paper show that, unlike most previous studies, which have recognized the integration in the general form as the most correlated indicator in prioritizing urban streets in order to make them more walkable, the connectivity, control and choice indicators in the city of Gaz, respectively, have a higher weight than the integration in prioritizing Gaz streets in order to make them more walkable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Making Walkable
  • Prioritizing
  • Space Syntax
  • Land Use Service Area
  • Mixed Land Use
  • F'ANP Model
اسمعیل پور، نجما و قربی، میترا (1397)، میزان سازگاری محلات شهری شکل گرفته در دوره‌های مختلف رشد شهر با اصول نوشهرگرایی (مورد نمونه محلات مظفری، جویمویذی، امام جمعه و هوشنگ مرادی در شهر کرمان)، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 22، شماره 56 ، صص 1-26.
اسمعیل پور، نجما؛ کارآموز، الهام و فخارزاده، زهرا (1394)، ارزیابی اختلاط کاربری در فضای شهری خیابان و راهکارهای ارتقای آن (مورد نمونه: خیابان کاشانی در بافت میانی شهر یزد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 30 ، شماره 3، پاییز 1394 ، شماره پیاپی 118، صص 1-24.
اعتصام، ایرج و نوری محمدجواد (1396)، تبیین علل شکست پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی در ایران؛ موردمطالعه: پیاده‌راه هفده شهریور کلان‌شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی صفه، شماره 76، صص 140-125.
اکبرزاده مقدم لنگرودی، امیر؛ احمدی، حسن و آزاده، سید رضا (1395)، ارزیابی مطلوبیت پیاده راه‌های شهری براساس مؤلفه‌های کیفی؛ مطالعه موردی: پیاده راه علم الهدی شهر رشت، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هفتم، شماره بیست و پنجم، صص 89-109.
بهزادفر، مصطفی و ذبیحی، مریم(1390)، راهنمای برنامه‌سازی حوزه‌های شهری در چارچوب توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی، فصلنامه علمی-پژوهشی باغ نظر، مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره هجدهم، سال هشتم، صص 39-50.
پامیر، سای(1394)، آفرینش مرکز شهری سرزنده اصول طراحی شهری و بازآفرینی، ترجمه مصطفی بهزادفر و امیر شکیبامنش، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران.
حقی، محمدرضا و ایزدی، محمد سعید و مولوی، ابراهیم (1393)، ارزیابی و مقایسه دو سیاست پیاده‌راه‌سازی و پیاده مداری در مراکز شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر همدان، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، شماره سیزدهم، صص 17-32.
خلیلی، احمد؛ حیدرزاده، احسان و صداقت‌نیا، سعید (1393). سنجش اصول رویکرد نوشهرسازی و ارائه راهکارهای مداخله در مقیاس واحدهای همسایگی، نمونه موردی: محله شهرک ساحلی بابلسر، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 13، صص 275- 292
رضازاده، راضیه و لطیفی اسکویی، لاله (1393)، تأثیر قابلیت پیاده مداری محله‌ها بر رضایتمندی سکونتی، نمونه موردی محله چیذر، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 13، صص 321-331.
رضایی راد، هادی و سالم، راحله (1395)، سنجش کمى قابلیت برنامه‌ریزی محورهای پیاده در بافت مرکزى همدان (نمونه موردى: خیابان‌های اکباتان، شهدا، تختى و بوعلى)، نشریه مطالعات محیطی هفت حصار، شماره هفدهم، صص 73-87.
رفیعیان، مجتبی؛ صدیقی، اسفندیار و پورمحمدی، مرضیه(1390)، امکان سنجی ارتقاء کیفیت محیط از طریق پیاده راه سازی محورهای شهری مورد: محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شماره یازدهم، صص 41-56
زبردست، اسفندیار (1393)، کاربرد مدل F’ANP در شهرسازی، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 19(2)، صص 23-38.‎
شهابیان، پویان؛ علی بخشی، فاطمه و لاهیجی، رومینا (1394)، امکان‌سنجی قابلیت پیاده مداری در معابر شهرى با استفاده از تلفیق سه روش، نشریه علمی- پژوهشی صفه، دوره 25، شماره 69، صص 37-52.
شیخی حجت و یوسفی، سجاد (1395)، ایجاد فضاهای پیاده محور شهری با بهره‌گیری از روش چیدمان فضا و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، دومین کنگره بین‌المللی زمین، فضا و انرژی پاک، تهران- ایران.
عباس زادگان، مصطفی و آذری، عباس (1391)، سنجش معیارهای مؤثر بر ایجاد محورهای پیاده مدار با به‌کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و چیدمان فضا، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره چهارم، صفحات 55-68.
کاندون، پاتریک (1392)، هفت قانون طراحی شهری پایدار، راهبردهای طراحی برای دنیای پُست-کربُن، ترجمه گروه بین‌المللی ره شهر، چاپ اول، ناشر گروه بین‌المللی ره شهر، تهران.
کلانتر، آمنه و شهابیان، پویا (1397)، سنجش پیاده‌مداری محله‌های شهری با استفاده از شیوه واک اسکور، مورد مطالعاتی: محله پارک لاله و محله ایوانک، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 23، صص 211-223.
گل، یان و سوار، برجیت (1393)، چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم، ترجمه مصطفی بهزاد فر، محمد رضایی ندوشن، احمد رضایی ندوشن، ناشر موسسه علم معمار رویال، تهران.
گلکار، کوروش (1382)، از تولد تا بلوغ طراحی شهری، نشریه علمی- پژوهشی صفه، شماره 36، صص 8-23.
مظفر، فرهنگ؛ بهزادفر، مصطفی؛ محمود، قلعه‌نویی و راست‌بین، ساجد (1392)، کمی‌سازی کیفیت‌های طراحی شهری (رویکردهای پژوهش:روانشناسی محیط و ابعاد اجتماعی طراحی شهری)، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 11، صص 251-268.
نیک پور، عامر و حسین‌پور‌عسگر، میترا و طالبی، حکیمه (1396)، مطالعه و ارزیابی شاخص‌های محیطی مؤثر بر قابلیت پیاده‌روی (موردمطالعه: شهر آمل)، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، شماره سیزدهم، صص 110-133.
Barros, A. P; Martínez, L. M & Viegas, J. M (2017), How urban form promotes walkability?, Transportation Research Procedia, 27, 133-140.
Cowan. R (2005), The Dictionary of Urbanism, first published, Vol. 67. Tisbury: Streetwise press.
 Frank, L. D; Sallis, J. F; Saelens, B. E; Leary, L; Cain, K; Conway, T. L & Hess, P. M (2009), The development of a walkability index: application to the Neighbourhood Quality of Life Study, British journal of sports medicine, 44(13), pp.924-933.
Koohsari, M. J; Kaczynski, A. T; Mcormack, G. R & Sugiyama, T (2014), Using space syntax to assess the built environment for physical activity: applications to research on parks and public open spaces, Leisure Sciences, 36(2), pp.206-216.
Koohsari, M. J; Owen, N; Cerin, E; Giles-Corti, B & Sugiyama, T (2016II), Walkability and walking for transport: characterizing the built environment using space syntax, International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 13(1), p.121.
Koohsari, M. J; Sugiyama, T; Mavoa, S; Villanueva, K; Badland, H; Giles-Corti, B & Owen, N (2016I), Street network measures and adults' walking for transport: Application of space syntax, Health & Place, 38, pp.89-95.
Leslie, E; Butterworth, I & Edwards, M (2006, October); Measuring the walkability of local communities using Geographic Information Systems data. In Walk21-VII, “The Next Steps”, The 7th International Conference on Walking and Liveable Communities. Melbourne. http://www. walk21. com/papers/m (Vol. 6).
Nosal. B. H (2009), Creating Walkable and Transit-Supportive communities in Halton, Region Health Department of Halton University.
Özer, Ö & Kubat, A. S (2014), Walkability: Perceived and measured qualities in action, A| Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 11(2), pp.101-117.