رویکردی کل‌نگر به "نسبت فرهنگ و طبیعت" در "منظر فرهنگی" موردپژوهی بم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه تهران، استاد

2 عضو هیات علمی، دانشکده معماری، پردیس هنر های زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

رویکرد کل‌نگر به نسبت فرهنگ و طبیعت به شکل‌گیری مفهوم منظر فرهنگی انجامیده است که در آن فرهنگ و طبیعت به گونه‌ای جدایی‌ ناپذیر در هم تنیده‌اند. با این وجود مرزبندی بین منظرهای طبیعی و فرهنگی که از نگاه جزءنگر ریشه می‌گیرد همچنان وجود دارد. هدف این مقاله بررسی چالش‌های این مرزبندی و تدوین مدلی کل‌نگر برای بازشناخت و دسته‌بندی منظر‌های‌ فرهنگی است. پرسش اصلی این است که چه مولفه‌هایی در تبیین نسبت فرهنگ و طبیعت در منظر فرهنگی موثرند و ارتباط منطقی میان آن‌ها چگونه قابل تبیین است؟ بر این اساس مدل منظرهای فرهنگی مبتنی بر سه مولفه‌ "میزان مداخلۀ انسان در طبیعت"، " نوع مداخله ملموس یا ناملموس" و "زمان شکل‌گیری و ادامۀ حیات منظر" تدوین شده‌است. این مدل نظری دسته‌بندی منظر فرهنگی در مقیاس‌های مختلف را ممکن می‌سازد. برای تبیین مدل پیشنهادی، منظر فرهنگی بم به ‌صورت موردی بررسی تحلیل شده است. در این بررسی مولفه‌های شکل‌‌دهنده به منظر فرهنگی در دو دستۀ مداخلات ملموس مبتنی بر اقتصاد و سکونت و مداخلات ناملموس مبتنی بر روابط اجتماعی، بر اساس علت مداخلۀ انسان در طبیعت شناسایی شده است. در مطالعۀ بم، مدل پیشنهادی در سه مقیاس خرد (خانه- باغ)، میانی (کوچه- باغ) و کلان (شهر- باغ) تبیین شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A holistic approach to "the relationship between culture and nature" in "cultural landscape", Case study of Bam, Iran

نویسندگان [English]

  • Alireza Einifar 1
  • Parastoo Eshrati 2
1
2 Assistance Professor, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

The concept of cultural landscape, as the product of the interaction between culture and micro-ecosystem over the passage of time, have been formed with the aim of bridging the gap between the concept of culture and nature in modern atomistic perspective and re-linking these two concepts in an approach called "holistic" in this paper. Over the passage of time, this concept attracted the special attention of conservation organizations as a form of human cultural heritage. However, the boundaries between the natural and cultural landscapes deriving from atomistic viewpoint still exists. The purpose of this paper is to examine the challenges of making these boundaries and develop a holistic model for recognition and classification of cultural landscapes based on the proportion of culture and nature of cultural landscapes. The key question is what elements are included in the explanation of culture and nature proportion in cultural landscape and how the logical relationships between them can be explained. Given the general approach of the paper that is making theory and analytical model, the qualitative research method is used; and case study is applied in order to explain the model resulted from qualitative analysis. In this paper, an analytical model is presented in order to recognize and classify cultural landscapes based on the proportion of culture and nature. This model suggests that the recognition of a cultural landscape is subject to the identification of three main factors shaping each cultural landscape, including “the human intervention in nature”, “the type of this intervention regarding being tangible or intangible”, and “the time of formation and existence continuity of that landscape”. Comprehensive coverage of the different types of cultural landscapes and identification of the main factors shaping each cultural landscape; as well as solving the problem of demarcation of cultural and natural landscapes can be mentioned as the results of this analytical model.
Following that, using the proposed model, the interaction of man and nature in the urban landscape of Bam in three scales of small (garden-house), medium (garden-alley), and large (garden- city) are identified and analyzed. Secondary outcome is revealing the importance of “the cause of interventions” in identification of cultural landscapes; so that the main interventions shaping the cultural landscape of Bam are divided into three groups of tangible interventions based on economy, housing and social relations. The cause of interventions, in addition to helping Bam Cultural Landscape recognition, reveals the importance of economy in the formation and continuity of cultural landscape, and defines the type and extent of man's relationship with nature and social relations of the city residents. This importance is such that the sustainability of life in the city of Bam without the balance of economic cycle based on horticulture and cultivation of palm trees seems impossible. By explaining the proposed analytical model of this research in “Bam Cultural Landscape”, the efficiency of the model holism in covering the identification and analysis of cultural landscapes in different contexts and scales can be concluded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Landscape
  • nature
  • Culture
  • Holistic Approach
  • Bam Cultural Landscape

مراجع

احمدی، نرگس(1387)، گزارشی کوتاه از مطالعات و اقدامات باستان‌شناختی پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم، دومین سالنامه‌ گزارش فعالیت‌های مطالعاتی و اجرایی پروژه‌ نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم- (ارگ)، شماره دوم، تابستان 1387، تهران: پایگاه پژوهشی ارگ بم، صص 62-53.
اسپیرن، آن ویستون (1384)، زبان منظر، ترجمه: بحرینی، سید حسین؛ امین‌زاده، بهناز، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
آشوری، داریوش (1380)، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، آگه، چاپ اول ویراست سوم، تهران.
حناچی، پیروز (1383)، سخنرانی افتتاحیه، در: مجموعه مقالات کارگاه تخصصی تدوین منشور توسعه پایدار بم، تهران، نشر انشاء، صص 8-5.
حناچی، پیروز و عشرتی، پرستو (1390)، واکاوی اصلی‌ترین چالش‌های مفهوم منظر فرهنگی، با تکیه بر بازشناخت و تحلیل کارنامه‌ی هجده ساله‌ی این مفهوم در مرکز میراث جهانی یونسکو، دو فصلنامه‌ علمی- پژوهشی نامه‌ی معماری و شهرسازی، سال چهارم، شماره 7، صص 163-147.
زارع، شهرام(1387)، بررسی باستان‌شناسی محوطه افراز/ گسل بم، دومین سالنامه‌ گزارش فعالیت‌های مطالعاتی و اجرایی پروژه‌ نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم- (ارگ)، شماره دوم، تابستان 1387، تهران: پایگاه پژوهشی ارگ بم، صص 92-75.
طالبیان، محمدحسن و فلاحت، محمدصادق (گردآوری و تدوین) (1388)، منظرهای فرهنگی: مجموعه مباحث کارگاه کارشناسی ارتقاء مدیریت و برنامه‌ریزی منظرهای فرهنگی میراث جهانی، خردادماه 1385، بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد با همکاری دفتر امور فرهنگی- اداره برنامه‌ریزی و نشر، مرودشت.
عشرتی، پرستو (1391)، توسعه چارچوب نظری مفهوم منظر فرهنگی با تأکید بر حفاطت منظر شهری تاریخی اصفهان، رساله دکتری، دانشگاه تهران: پردیس هنرهای زیبا، دانشکده معماری.
عشرتی، پرستو و حناچی، پیروز (1394)، تعریفی نوین از مفهوم منظر فرهنگی مبتنی بر فرآیند شکل‌گیری آن، نشریه علمی- پژوهشی نقش جهان، مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، دوره 5، شماره 3، صص 51-42.
عینی‌فر، علیرضا (1383)، تدوین مدلی نظری برای توسعه پایدار بم، در: مجموعه مقالات کارگاه تخصصی تدوین منشور توسعه پایدار بم، تهران: نشر انشاء، صص 36-30.
گلپایگانی، عبدالرضا و عینی‌فر، علیرضا (1386)، گونه‌شناسی و راهنمای طراحی مسکن بم، وزارت مسکن و شهرسازی و برنامۀ عمران سازمان ملل، تهران.
Bandarin, Francesco (2010), Interview with Francesco Bandarin, Unesco World Heritage, on Cultural Landscapes, Retrieved from: http://dirt.asla.org/2010/03/10/interview-with-francesco-bandarin-unesco-world-heritage-on-cultural-landscapes, Retrieved 21 June 21, 2010.
Besio, Mariolina (2003), Conservation Planning: The European Case of Rural Landscape, in: UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation, UNESCO World Heritage Center, pp. 60-67.
Birnbaum, Charles .A & Capella Peters, Christine (eds.) (1996), The Secretary of the interior’s standards for the treatment of historic properties with guideline for the treatment of cultural landscape, Washington, D.C.: U.S. Department of the Interior, National Park Service, Cultural Resource Stewardship and Partnership, Herutage Preservation Services, Historic Landscape Initiative.
Buggey, Susan & Mitchell, Nora (2003), Cultural Landscape Management Challenges and Promising New Directions in the United States and Canada, in: UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation, UNESCO World Heritage Center, pp. 92-100.
Declaration of Jerusalem (2006), International Workshop ‘New Approaches to Urban Conservation’, Brigham Young University, Jerusalem, 4-6 June 2006.
Declaration of Quebec (2008), Declaration on the Preservation of the Spirit of Place, Retrieved from: https://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-646-2.pdf, Retrieved 25 October, 2017.
Dladla, Yvonne (1999), Krüger National Park as a Cultural Landscape, in: Rossler, Mechtild, Saouma-Forero, Galia (eds) The World Heritage Convention and Cultural Landscape in Africa, Expert Meeting, Tiwi, Kenya, 9-14 March 1999, UNESCO.
Eboreime, Joseph (2003), Sukur Cultural Landscape of Nigeria: a Challenge to Conservation Management'', in: UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation, UNESCO World Heritage Center, pp. 92-100.
Fadaei Nezhad, Somayeh; Eshrati, Parastoo & Eshrati, Dorna (2015), A Definition of Authenticity Concept in Conservation of Cultural Landscapes, Archnet-IJAR, Volume 9, Issue 1, pp. 93-107.
Ferdinands, Keith (2004), Landscape Ecology and GIS, Charles Darwin University, July 2004.
Khajeh Nezami, Alireza (2015, July 31), Bam, [Instagram Post: @alirezakhajehnezami], Retrieved from:  https://www.instagram.com /p/5xcJGlNwKB/
Khajeh Nezami, Alireza (2016, July 12), Bam, [Instagram Post: @alirezakhajehnezami], Retrieved from:  https://www.instagram.com /p/BHwTbtOh-e2/
Khorasani, Mohammad Hosein (2017, February 15), Bam, [Instagram Post: @mustseebam], Retrieved from:  https://www.instagram.com/p/BQiAfZCj8cI/
Lisitzin, K & Stovel, H (2003), Training Challenges in the Management of Heritage Territories and Landscape, In: UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation; UNESCO World Heritage Center; pp. 33-36.
Longstreth, R (ed.) (2008), Cultural Landscape, Balancing Nature and Heritage in preservation Practice, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Mitchell, N. (2008), Considering the Authenticity of Cultural Landscape, in: Waite, Diana. (Ed.), APT Bulletin (pp. 25-32), Vol. XXXIX, No.2-3, Published by Association for Preservation Technology International.
Mitchell, Nora; Buggey, Susan (2000), 'Protected Landscapes and Cultural Landscapes: Taking Advantage of Diverse Approaches', in: Landscape Stewardship: New Directions in Conservation of Nature and Culture, the George Write Forum 17 (1), the George Wright Society.
Mitchell, Nora; Rossler, Mechtild; Tricaud, Pierre-Marie (2009), World Heritage Cultural Landscapes: A Handbook for Conservation and Management, World Heritage Paper 26, Paris: UNESCO World Heritage Center. 
NZHPT (2003), New Zealand Historic Places Trust/ Pouhere Taonga, Heritage landscape think tank- report on proceedings, Wellington, New Zealand.
Parks Canada (2004), Parks Canada guiding principles and operational policies, http://www.pc.gc.poli/princip/gloss_E.asp, Retrieved 8 November 8, 2011.
Phillips, Adrian (1998), the Nature of Cultural Landscape- A Nature Conservation Perspective, Landscape Research 23 (1), pp. 21-38.
Prieur, Michel (2003), 'Legal Provisions for Cultural Landscape Protection in Europe', in: UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation, UNESCO World Heritage Center, Paper 7, pp. 149-155.
Rahimi, Vahid (2016, January 19), Bam, [Instagram Post: @rahimivahid136], Retrieved from:  https://www.instagram.com/p/BAuqS41tX5l/
Rahimi, Vahid (2016, March 27), Bam, [Instagram Post: @rahimivahid136], Retrieved from:  https://www.instagram.com/p/BDdOQ9Jm2sO/
Sauer, Carl O. (1925), the Morphology of Landscape, in: J. Leighly (ed.) (1969) Land and Life: a Selection from the Writings of Carl Ortwin Sauer, Berkeley, University of California Press, California, pp. 315-350.
Schmid, Arno (2003), International Federation of Landscape Architects (IFLA), In: UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation; UNESCO World Heritage Center; pp. 33-36.
Stilgoe, John R. (1982), Common Landscape of America, 1580 to 1845, Connecticut: Yale University Press, New Haven.
Synthesis Report of the Expert Meeting on African Cultural Landscapes (1999), in: Rossler, Mechtild, Saouma-Forero, Galia (eds.), The World Heritage Convention and Cultural Landscape in Africa, Expert Meeting, Tiwi, Kenya, 9-14 March 1999, UNESCO.
UNESCO World Heritage Center (1992), Revision of the Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention: Report of the Expert Group on Cultural Landscape, Retrieved from: www.whc.unesco.org, [visited on October 15, 2009].
UNESCO World Heritage Centre (2003), UNESCO World Heritage Paper 7: Cultural Landscape: the Challenges of Conservation, UNESCO World Heritage Centre Paper 7, UNESCO World Heritage Center, Paris.
UNESCO World Heritage Center (2008), Revision of the Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention: Report of the Expert Group on Cultural Landscape, www.whc.unesco.org, Retrieved 20 October, 2010.
UNESCO World Heritage List (2016a), Sacred Sites and Pilgrimage Routes in the Kii Mountain Range, http://whc.unesco.org/en/list/1142, Retrieved 17 October, 2017.
UNESCO World Heritage List (2016b), Bam and its Cultural Landscape, http://whc.unesco.org/en/list/1208, Retrieved 20 October, 2017.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی
دوره 22، شماره 4
اسفند 1396
صفحه 81-92

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار