تبیین گونه ای متفاوت از تولید فضای غیررسمی در شهرستان مرزی بانه؛ انباشت سرمایه و تعمیق فقر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سال چهارم دکتری دانشگاه علم و صنعت ایران

2 دانشکده معماری و شهرسازی- دانشگاه علم و صنعت ایران

3 مدیر گروه آموزشی شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

ایجاد فضای‌ باز در مبادلات میان‌مرزی غیررسمی، گسترش فضای غیررسمی توسط عوامل رسمی، مراجعه توریست خرید و انباشت سرمایه‌ و وجود اقتصاد غیر مولد، منجر به ایجاد جاذبة بالایی برای اسکان در سکونتگاه‌های شهرستان بانه شده است به‌نحوی‌که نظام تولید فضا با شتاب زیادی از نظام برنامه‌ریزی پیشی گرفته است. هدف این پژوهش گونه‌شناسی جدید از نظام تولید فضای غیررسمی و بررسی نقش مدیریت رسمی در تولید فضای غیررسمی در شهرستان مرزی بانه است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی و تحلیلی است. درراستای اهداف پژوهش، پیمایش‌هایی میدانی در سطح شهر و منطقه انجام ‌شد. براساس یافته‌ها، نظام تولید فضای غیررسمی در شهرستان بانه از نظر مقیاس فضایی در سه سطح الف)ساخت و سازهای غیررسمی خانه‌های دوم در مقیاس منطقه‌ای، ب)پراکنده‌رویی و رشد روستاهای اطراف شهر، ج)گسترش محدوده‌های اسکان غیررسمی داخل شهر و از نظر ماهیت در دو دسته فقیر و غنی قرار گرفت. ضعف در مدیریت به‌هنگام، نبود برنامه منعطف و وجود عوامل و بازیگرانی که به تولید غیررسمی فضا دامن زده‌اند منجر به ظهور پیامدهای فضایی جدیدی در نظام تولید فضای شهرستان بانه شد. در راستای توسعه ‌بسامان شهر و پیرامون، این عوامل باید بیش از پیش مورد توجه واقع شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining a different kind of informal space production in Baneh border County; capital accumulation and poverty deepening

نویسندگان [English]

  • Mehdi Razpour 1
  • Reza KHEYRODDIN 2
  • Abd alhadi Daneshpour 3
1 Ph.D. Student in Urban Planning Iran University of Science and Technology
2 Iran University of Science and Technology
3 Iran University of Science and Technology
چکیده [English]

Today, a different kind of informal space production in urban and regional scales has caused urban sprawl, increase in population and physical growth of rural settlements which are close to cities, and the growth of some corridors on a regional scale. Creating a free commercial space for informal cross-border trades, the growth of informal space by the officials and governmental authorities, high volume of trade-based tourism and the growth of capital in the urban areas in the shadow of the existing poor economy are the main reasons for the emergence of high demand for accommodation in urban and rural settlements in Baneh county. So the housing and urban sprawl has trespassed the planning system at a rapid pace. This leads to the growth of construction in the form of informal settlements. The purpose of this research is to present a new typology that describes these informal settlements and addresses the role of officials and governmental authorities in creating these informal spaces in the border town of Baneh. The research’s fondest hope is to be a practical study, and its method is descriptive-analytical. To achieve the objectives of the research, field surveys and studies have been conducted in the city and the peripheral region. On the regional scale, the location and number of second homes were identified in three corridors as macro level of informal settlements in Baneh County. The second level of informal settlements was identified by questionnaire distributed among the villages as supplementary material to the field survey. This was conducted in a buffer of a two kilometer radius from the city of Baneh. The population data of villages were collected through library researches and by referring to data provided the health center of Baneh County. The third layer of informal settlements in Baneh County was identified through field survey and documentary method to delineate the customary range of accommodation in Baneh. In doing so, also the Delphi Method was employed. The results of the present study show that the informal settlements can be classified into three layers with respect to spatial scale (informal construction of second homes in regional corridors, urban sprawl and physical growth in rural areas around the city, and the expansion of informal settlements in the city). These layers can be classified into two poles regarding their nature: the poor and the rich informal settlements. The consequences of informal cross-border economy and trade have led to the growth in activities and increase in the border residents’ income. But some setbacks such as the lack of proper and timely managements and flexible planning and the presence of factors and agents that have created informal residential spaces have led to emerging of new spatial consequences in accommodation system and the growth of the city and peripheral region of Baneh. Thus, it is pivotal that these factors and agents be considered more than ever in order to make the growth of the city and peripheral region proceed in a proper manner.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal Space Production
  • Informal Settlements
  • Second Homes
  • Formal institution and Management
  • Growth and Poverty
  • Baneh Border County
ایراندوست، کیومرث؛ اعظمی، محمد؛ تولایی، روح­الله (1393)، شاخص­های تعریف و تعیین سکونتگاه­های غیررسمی در ایران، نشریه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره 21، صص43-60.
ایراندوست، کیومرث (1389)، سکونت‌گاه‌های غیررسمی و اسطوره حاشیه‌نشینی، چاپ دوم، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و شهرداری تهران.
ایراندوست، کیومرث؛ صرافی، مظفر (1386)، یأس و امید در سکونتگاه­های غیررسمی؛ نمونه موردی کرمانشاه، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26، صص221-201.
پیران، پرویز (1381)، باز هم در باب اسکان غیررسمی؛ مورد شیرآباد زاهدان، هفت شهر، سال سوم، شماره 9 و 10، صص24-7.
ترکمه، آرش (1393)، درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور، نشر تیسا، تهران.
حاتمی نژاد، حسین؛ شورچه، محمد (1393)، شهر و نظریه انتقادی، با تاکید بر آرا و آثار دیوید هاروی، پرهام نقش، تهران.
خندانی، رئیس میراث فرهنگی بانه و دبیر ستاد تسهیلات سفرهای شهرستان بانه، به نقل از پایگاه خبری کرد تودی، 31 شهریور 1393، کد خبر: 2624.
خندانی، رئیس میراث فرهنگی بانه و دبیر ستاد تسهیلات سفرهای شهرستان بانه، به نقل از پایگاه خبری کرد تودی، 24 تیر 1394، کد خبر : 7095.
خیرالدین، رضا؛ دانشپور، سید عبدالهادی؛ رازپور، مهدی (1395)، بررسی و تحلیل چالش‌های پایداری توسعه فضایی در شهر مرزی بانه، فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره 7، شماره 25، صص63-84.
خیرالدین، رضا، رازپور، مهدی (1393: الف)، پایش تحولات فضایی سکونتگاههای روستایی مناطق مرزی؛ چالشها و ظرفیتها در کارکرد جامعه روستایی شهرستان مرزی بانه، مجله روستا و توسعه، 17 (4)، صص48-25.
خیرالدین، رضا؛ رازپور، مهدی (1393: ب)، بررسی پیامدهای اقتصاد غیررسمی و توریسم تجاری بر تحولات کالبدی فضایی شهرستان مرزی بانه رویکرد تحلیل استراتژیک فضایی چند مقیاسی، مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه­ای، 5 (20)، صص84-63.
رازپور، مهدی (1392)، بررسی عوامل و تحلیل پیامدهای اقتصاد غیر رسمی مرزی در تحولات فضایی شهرستان مرزی بانه، پایانامة کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران.
رحیمی، سعدالله، سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بانه، به نقل از فارس نیوز، 4 اسفند 1392.  
روستا، مجید (1389)، سکونت‌گاه‌های غیررسمی و دلایل شکل‌گیری آن در کشور ، پورتال وزارت مسکن و شهرسازی ، تاریخ 9 /11 / 1389 .
سالنامه­های آماری استان کردستان 1345 الی 1395.
علوی، سید محسن، مدیرکل میراث فرهنگی استان کردستان، به نقل از پایگاه خبری نوای آبیدر، 15 فروردین 1396، کد خبر: 4794.
http://navayeabidar.com/news/4794
کاظمیان، غلامرضا؛ قربانی­زاده، وجه­الله؛ شفیعا، سعید (1391)، دستیابی به توسعه پایدار محلی از طریق ظرفیت اجتماعی ساکنین و فعالان اقتصادی محله غیررسمی، نشریه مطالعات شهری، شماره 4، 12-3.
فرهنگ آبادی­ها و دهیاری­های استان کردستان در سال­های 1345 الی 1395.
فعله­گری، علی (1388)، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان، مصاحبه با خبرگزاری فارس، گروه فضای مجازی.
فکوهی، ناصر (1390)، انسان شناسی شهری، نشر نی، تهران.
لوفور، هانری (1393) ماتریالیسم دیالکتیکی، ترجمه‌ی آیدین ترکمه، نشر تیسا، تهران.
محمودی پاتی، فرزین و محمد پور عمران، محمد (1387)، سیاست های مدیریت زمین شهری، انتشارات شهیدی، چاپ اول، تهران.
معین آبادی، حسین (1388)، مهاجرت روستایی و معضلات فرهنگی اجتماعی قم، فصلنامه جمعیت، شماره69،70، صص56-29.
واحد آمار و اطلاعات مرکز بهداشت شهر بانه.
وطن دوست، آرمان، معاونت گردشگری میراث فرهنگی استان کردستان، به نقل از باشگاه خبرنگاران سنندج، 25 مرداد 1393، کد خبر:۴۹۴۶۳۹۷.
Anabestani, A.A & Khosh Chehre, M. J (2015), The survey of social consequences due to presence of second home tourism on rural settlements of Binalud County, Journal of geographical planning of space, Volume 5, Issue 15, Spring 2015, pp. 109-128. [In Persian]
Davies, B. Richard & O’Farrel, Patrick N (1981), A Spatial and Temporal Analysis of second Homes ownership in west wales, Geoforum, Vol.12, No. 2, pp. 161-178.
El Menshawy, A; Shafik Aly, Sh & Moussa Salman, A (2011), Sustainable upgrading of informal settlements in the developing world, case study: Ezzbet Abad El Meniem Riyadh, Alexandria, Egypt, International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities, Procedia Engineering, 21, pp. 168-177.
Harvey, David (2008), the right to the city, New Left Review, 53(September–October), pp. 23–40.
Hoogendoorn, G; Mellett, R & Visser, G (2005), Second homes tourism in Africa: Reflections on the South African experience, Urban Forum, 16(2), pp.112-154.
Jansson, B; Müller, D.K & Hall, C.M (2004), Second home plans among second home owners in Northern Europe's periphery. Tourism, mobility and second homes: between elite landscape and common ground, Channel View Publications, Clevedon, pp. 261-272.
Kaltenborn, B.P; Andersen, O & Nellemann, C (2009), Amenity development in the Norwegian mountains: effects of second home owner environmental attitudes on preferences for alternative development options, Landscape and Urban Planning, 91(4), pp. 195-201.
Müller, Dieter K (2000), Second Home Ownership and Sustainable Development in Northern Sweden, Journal of Tourism and Hospitality Research, 3(4), pp. 343-355.
Olajide, O (2010), Urban Poverty and Environmental Conditions in Informal Settlements of Ajegunle, Lagos Nigeria, REAL CORP, pp. 827-836.
Opitz-Stapleton, S; Seraydarian, L; MacClune, K; Guibert, G; Reed, S; Uennatornwaranggoon, F & Rumbaitis del Rio, C (2011), Building Resilience to Climate Change in Asian Cities. Konrad Otto-Zimmermann, “Resilient Cities: Cities and Adaptation to Climate Change Proceedings of the Global Forum 2010 Volume 1 of Local Sustainability”, Bonn, Germany, ICLEI.
Rezvani,M., R & Safaee, J (2005), The effects of second home tourism, opportunity or threat, the case of rural areas of the north of Tehran, Journal of geographical research, No. 54, pp. 109-121. [In Persian]
Rye, J.F (2011), Conflicts and contestations. Rural populations’ perspectives on the second homes phenomenon, Journal of Rural Studies, 27(3), pp. 263-274.
Tonnelat, Stéphane (2010), the sociology of urban public spaces (in Territorial Evolution and Planning Solution: Experiences from China and France), Paris, Atlantis Press.
UN-HABITAT (2013), State of the World‘s Cities Report 2008/2009: Harmonious Cities, Available online: http://www.unhabitat.org/pmss/listItemDetails.aspx?publicationID=2562
UN-HABITAT (2003), THE CHALLENGE OF SLUMS, Global Report on Human Settlement, in: www.unhabitat.org
UN-HABITAT (2007), Habitat Debate, Financing for the urban poor, in: www.unhabitat.org
Wolfe, R.I (1951), Summer Cottagers in Ontario, Economic Geography Journal, 27(1), pp. 10–32.
William, A.M & Hall, C.M (2000), Tourism and Migration: New relationships between production and consumption, Tourism Geographies, 2(1), pp. 5-27.
Vepsäläinen, M & Pitkänen, K (2010), Second home countryside. Representations of the rural in Finnish popular discourses, Journal of Rural Studies, 26(2), pp. 194-204.