TY - JOUR ID - 71845 TI - بررسی ظرافت شکل در گنبدخانه‌های ایرانی (سده‌های نهم تا دوازدهم هجری) JO - نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی JA - JFAUP LA - fa SN - 2228-6020 AU - وحدت طلب, مسعود AU - قدیم زاده, سمیه AD - دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران Y1 - 2018 PY - 2018 VL - 23 IS - 3 SP - 27 EP - 40 KW - معماری ایرانی- اسلامی KW - ‌ گنبدخانه KW - ظرافت KW - شکل KW - آرامگاه DO - 10.22059/jfaup.2019.266531.672125 N2 - اهمیت گنبدخانه در معماری ایران سبب گردیده تا از نظر تأثیرگذاری زیبایی‌شناختی، همواره موردتوجه طراحان باشد. هدف از پژوهش حاضر، بازشناسی ویژگی‌های شکلی، هندسی و تناسباتی بناهای گنبدخانه‌ای با پوشش نار در دوره­ی اسلامی با توجه به کیفیت بصری ظرافت است. به این منظور، ابتدا به شناخت ساختار و گونه‌‌های مختلف و روند تحولات شکلی گنبدخانه‌ها اقدام گردید. سپس 18 بنای گنبدخانه‌ای از میان آرامگاه‌ها در بازه­ی زمانی سده‌های نهم تا دوازدهم هجری انتخاب و با استفاده از روش مدل‌سازی و طراحی ابزار تحلیل هندسی بر پایه­ی پنج‌ضلعی منتظم، خصوصیات هندسی بررسی و در گام بعد بر اساس تعریف چهار شاخص (سنجه)، تحلیل گردید. یافته‌ها نشان داد طرح گنبدخانه‌ها در بازه­ی زمانی موردبررسی، از چارچوب مشترکی برخوردار است به‌طوری‌که در اغلب نمونه‌ها، کشیدگی ارتفاعی گنبد بیش از دو قسمت ساقه و پایه بوده و بخش فوقانی، بیش از نصف ارتفاع بنا را به خود اختصاص می‌دهد. درعین‌حال تفاوت‌هایی در نمونه‌های این دو دوره به‌خصوص از نظر شکل و تناسبات بخش فوقانی دیده می‌شود؛ به‌طوری‌که ظرافتِ کشیدگی در دوره تیموری و نیز اوایل صفوی؛ و ظرافتِ هماهنگی در دوره صفوی نمود بیشتری دارد. الگوی مشترک هندسی و شاخص‌های ارائه‌شده در این مقاله به‌عنوان دو روش مکمل یکدیگر می‌توانند در ارزیابی زیبایی‌شناختی گنبدخانه‌های مشابه به کار گرفته شوند. UR - https://jfaup.ut.ac.ir/article_71845.html L1 - https://jfaup.ut.ac.ir/article_71845_a2834873fe207e4abba2a24ab43820d7.pdf ER -