TY - JOUR ID - 55695 TI - پویش شهر شهرگرایی و شهرنشینی در قرون سوم تا پنجم هجری در ایران JO - نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی JA - JFAUP LA - fa SN - 2228-6020 AU - پارسی, حمید‌رضا AD - استادیار دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران Y1 - 2015 PY - 2015 VL - 19 IS - 4 SP - 47 EP - 64 KW - پویش شهرنشینی وشهرگرایی KW - حیات مدنی KW - عقل گرایی KW - شهرآزاد اندیش DO - 10.22059/jfaup.2015.55695 N2 - ایران در قرون سوم تا پنجم هجری، شاهدیکی از دوره‌های رونق شهرنشینیاست. شهر این دوره شهر تجاری، دارای قابلیت تولید صنعتی و فضای شهر تبلور حضور فعال گروه‌های زنده‌اندیش است. در خصوص چگونگی روند و تشکل فضایی آن، مباحثات فراوانی بوده و هست. هدف این مقاله تبیین آن از طریق تحلیل پویش‌های عمومی توسعه شهرنشینی و شهرگرایی و تبیین ساختار و مفهوم شهر است. روش این بررسی روش تحلیل سیستمی‌ ـ‌ تاریخی است.   مباحث اصلی در این تحقیق، بررسی رویکردها و روند تدارک ِتولید مازاد، تحول سیستمی متعادل نیروهای حکومت محلی با بازار، اصناف و سایر بنیان‌های اجتماعی آن، توسعه روند شهرنشینی، توسعه شهرگرایی و مهمترین یافته، معرفی ملازمت روند شهرنشینی و شهرگرایی است که رشد شهر آزاد‌اندیش در قرون سوم تا پنجم هجری ممکن کرد. این شرایط در دوره غزنویان و سلجوقیان با چالش مواجه شد: الگوی سیاسی حکام محلی و جانبداری از خلفا، نابودی استقلال نسبی اصناف، منازعات فرساینده گروه‌های خردگرا و جنبش‌های اجتماعی مردمی با خود و با حکومت و منازعات دینی، به تدریج خردگرایی و موسسات مدنی و علمی را در شهر زایل کرد، حاکمیت عقل از صحنة اجتماعی رخت بربست و زوال عقل و عدم ملازمت شهرنشینی و شهرگرایی به پیش شرط زوال شهر آزاداندیش بدل شد.   UR - https://jfaup.ut.ac.ir/article_55695.html L1 - https://jfaup.ut.ac.ir/article_55695_e0b7124b0b7da2a536aaed58d199ed6d.pdf ER -